Βία

Πιέστε με το ποντίκι επάνω στην εικόνα για μεγένθυση

Το δημοκρατικό σχολείο

Το δημοκρατικό σχολείο, ανάχωμα στο ρατσισμό

 πηγή: Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία 20.10.2013

Φωτόπουλος  Νίκος, επίκ. καθηγητής Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Δυτ. Μακεδονίας

Στην ελληνική κοινωνία έφτασε η ώρα να μιλήσουμε ανοιχτά για τη βία, την επιθετικότητα, την ξενοφοβία, το ρατσισμό. Κι αυτό γιατί ως κοινωνικά φαινόμενα δεν αποτελούν μεμονωμένα περιστατικά μιας άτυχης στιγμής ή μιας θεόσταλτης επιδημίας, αλλά αντικειμενικά και αναπόφευκτα παράγωγα μιας κοινωνίας που δηλητηριάζεται καθημερινά από την κρίση, την ανεργία, τη φτώχεια και την κοινωνική ανισότητα.

Πρόκειται για φαινόμενα που ενδημούν και θα αναπτύσσονται όσο οι συλλογικές αξίες αποδυναμώνονται, οι θεσμοί αυτο-ακυρώνονται, οι κοινωνικές σταθερές κατεδαφίζονται βίαια και ατεκμηρίωτα προς όφελος των λίγων. Υπό τις συνθήκες αυτές η επικράτηση μιας κατάστασης σύγχυσης, ιδεολογικής, πολιτικής και γενικότερα κοινωνικής, αποτελεί αντικειμενικό επακόλουθο, το οποίο αν δεν καταπολεμηθεί την ώρα που γεννιέται, θα προκαλέσει χειρότερα αποτελέσματα, με πολλαπλές για την κοινωνία συνέπειες.

Εν κατακλείδι γινόμαστε μάρτυρες μιας κοινωνίας που καθημερινά αποσυντίθεται από τη βία της καθημερινότητας, τη βία της πολιτικής, τη βία των Μνημονίων και των δανειστών, τη βία της φτώχειας και της ανεργίας, τη βία της εργασιακής εκμετάλλευσης, τη ρατσιστική και φασιστική βία κ.ο.κ. Και αυτός ο κύκλος δεν έχει τέλος, αφού η βία όσο θα ευδοκιμεί θα γεννά συντηρητισμό, καταστολή, συγκρούσεις και περισσότερη βία.

Είναι σαφές ότι πρέπει να ανοίξει η συζήτηση για τα φαινόμενα αυτά, που πέρα από τη συγκυριακή και όψιμη έξαρση της φιλολογίας από τα ΜΜΕ με αφορμή την εγκληματική ενέργεια στο Κερατσίνι αλλά και τις συλλήψεις των στελεχών της Χρυσής Αυγής, η κοινωνία μας οφείλει να κοιτάξει κατάματα την αλήθεια και να αναζητήσει τα γενεσιουργά αίτια της κρίσης, καθώς και τους παράγοντες εκείνους που γεννούν την ανοχή στην κουλτούρα της μισαλλοδοξίας και του φασισμού.

Η εκπαίδευση αποτελεί ένα από τα πιο κρίσιμα εργαλεία για την ορθολογική ερμηνεία και κατανόηση των φαινομένων αυτών, προσφέροντας ταυτόχρονα μια ψύχραιμη και συνειδητή αρνητική απάντηση στα κελεύσματα της βίας, του μίσους, του ρατσισμού, του φασιστικού παραληρήματος.

Ένα εκπαιδευτικό σύστημα που θα δουλέψει συστηματικά πάνω στην έννοια της ανθρώπινης ουσίας, στις αρχές της ουσιαστικής δημοκρατίας, της ανεκτικότητας και του διαλόγου, θα συμβάλει αποφασιστικά στη διαπαιδαγώγηση της νέας γενιάς με τις αρχέγονες αξίες του τόπου και του λαού μας : τη δημοκρατία, τη διαλεκτική, την ελεύθερη δημιουργική και κριτική σκέψη, την ετερότητα. Στοιχεία που έθρεψαν τις ρίζες του δυτικού πολιτισμού και που δυστυχώς στη σύγχρονη Ελλάδα τα αφήσαμε για πολλά χρόνια ακαλλιέργητα.

Η εκπαίδευση με στόχο την κριτική και δημοκρατική παιδεία δεν αποτελεί «γνωστικό αντικείμενο» που περιχαρακώνεται στη δικαιοδοσία μιας και μόνο επιστημονικής πειθαρχίας. Πολύ περισσότερο προϋποθέτει την αλλαγή των αρχών, της φιλοσοφίας και στρατηγικής της εκπαιδευτικής μας πολιτικής, με τρόπο που το παιδαγωγικό αυτό εγχείρημα να διαπερνά οριζόντια, διαθεματικά και διεπιστημονικά όλο το εύρος των γνώσεων, των δεξιοτήτων, των στάσεων, των αντιλήψεων που καλείται το σύγχρονο σχολείο να καλλιεργήσει.

Όσο αναγκαίος είναι ο ρόλος των κοινωνικών επιστημών και γενικότερα των ανθρωπιστικών σπουδών στην καλλιέργεια της ιστορικής και πολιτισμικής μνήμης, στην απόκτηση κοινωνικής παιδείας, στην ανάπτυξη πολιτικής κουλτούρας, άλλο τόσο σημαντικός είναι και ο ρόλος των φυσικών και θετικών επιστημών στην ανάπτυξη της ορθολογικής σκέψης, εργαλεία που μπορούν να θωρακίσουν την κοινωνική συνείδηση και να οξύνουν το πολιτικό κριτήριο και ένστικτο των νέων ανθρώπων.

Η εμπέδωση των αξιών της δημοκρατίας, της ελευθερίας της συνείδησης, της ανεξαρτησίας της σκέψης, της ανοχής στο διαφορετικό πρέπει να τοποθετηθεί ψηλά στην ιεραρχική κλίμακα των αξιών του εκπαιδευτικού μας συστήματος, από την προσχολική κιόλας ηλικία, με στόχο τη δημιουργία ενός ανθρωποκεντρικού και δημοκρατικού σχολείου που θα παλέψει τόσο για την άμβλυνση των ανισοτήτων όσο και για τη θωράκιση της κοινωνίας απέναντι στη φασιστική βία, τη βαρβαρότητα, το ρατσισμό

Εκπαίδευση και ... συνέπεια

Η εκπαίδευση και η προσωπική συνέπεια

Του Νίκου Κωνσταντάρα, πηγή: εφ. Καθημερινή 13.10.2013

Στην Ελλάδα σήμερα πολύ εύκολα ξεχνάμε ότι το μέλλον μας εξαρτάται όχι μόνο από το αν θα αντέξουμε τη λιτότητα και πώς θα εφαρμόσουμε μεταρρυθμίσεις, αλλά και από την ποιότητα της εκπαίδευσής μας. Οι δεξιότητες των παιδιών στα μαθηματικά, στις φυσικές επιστήμες και στην ανάγνωση κειμένων είναι κρίσιμοι δείκτες για το προσωπικό τους μέλλον, αλλά και για την οικονομική ευρωστία της χώρας τους. Η ποιότητα της εκπαίδευσης, από μικρή ηλικία, καθορίζει την τύχη όλων. Και όσο εξελίσσεται η τεχνολογική επανάσταση και όλα τα δεδομένα κλονίζονται από την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας, δεν υπάρχει χώρα που να μην αγωνιά για το πώς θα προετοιμάσει τους πολίτες της, ώστε να αντεπεξέλθουν στις προκλήσεις της εποχής.

Γι’ αυτό σε όλο τον κόσμο παρακολουθούνται με πολύ ενδιαφέρον κάθε τρία χρόνια τα ευρήματα του προγράμματος διεθνούς αξιολόγησης μαθητών PISA του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ). Το 2009 συμμετείχαν 15χρονοι μαθητές από 65 χώρες. Την περασμένη Τρίτη, μπήκαν στο πλάνο και οι ενήλικοι: Ο ΟΟΣΑ έδωσε στη δημοσιότητα τα αποτελέσματα έρευνας σε 23 χώρες, μεταξύ ανθρώπων ηλικίας 16 έως 65, όπου μετρήθηκε η ικανότητά τους στην ανάγνωση κειμένων και σε βασικά μαθηματικά. Σε 19 από αυτές τις χώρες μετρήθηκε και η ικανότητα να λύνουν προβλήματα τεχνολογικής φύσεως. Όπως θα αναμέναμε, στην κορυφή βρέθηκαν οι χώρες όπου οι μαθητές έχουν τις καλύτερες επιδόσεις στον διαγωνισμό PISA απ’ όταν θεσπίστηκε, το 2000: η Ιαπωνία, η Φινλανδία, η Ολλανδία και η Σουηδία· οι ΗΠΑ ήταν κάπου στη μέση.

Η Ελλάδα είναι μεταξύ ομάδας χωρών που θα μετρηθούν το 2014. Τα αποτελέσματα του PISA, πάντως, προμηνύουν ότι οι επιδόσεις μας θα είναι κάτω του μετρίου. Το 2009 (επειδή η κατάταξη του 2012 θα ανακοινωθεί αυτόν τον Δεκέμβριο), η Ελλάδα βρέθηκε στην 31η θέση μεταξύ 65 χωρών – το καλύτερο αποτέλεσμά μας από το 2000. Στην ανάγνωση, οι Έλληνες απέσπασαν 483 βαθμούς (με μέσο όρο PISA τους 493), στα μαθηματικά 466 (με μέσο όρο 496) και στις φυσικές επιστήμες 470 (με μέσο όρο 501). Όποιες και αν είναι οι αιτίες γι’ αυτές τις επιδόσεις, το σίγουρο είναι ότι απαιτείται τεράστια εθνική προσπάθεια για να βελτιωθεί η κατάσταση. Και η οικονομική κρίση δυσχεραίνει τα πράγματα. Το 2011, 22% των Ελλήνων ηλικίας 15-29 χρόνων δεν βρίσκονταν σε εργασία ούτε σε εκπαίδευση, όταν ο μέσος όρος του ΟΟΣΑ ήταν 16%. Το δεύτερο τρίμηνο του 2013, η ανεργία αυτής της ηλικιακής ομάδας ήταν 59%, συμπεριλαμβανομένου και ποσοστού 26% των πτυχιούχων πανεπιστημίου. Όμως, όπως σημειώνει ο ΟΟΣΑ σε έκθεση για την Ελλάδα του 2013, η γενική ποιότητα του ανθρώπινου δυναμικού έχει βελτιωθεί πολύ, με το 67% των ενηλίκων να έχει τελειώσει τουλάχιστον το λύκειο (από 50% το 2000, αλλά ακόμη κάτω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ, που είναι 76%).

Υπάρχουν πολλές μελέτες για τα προβλήματα της ελληνικής εκπαίδευσης, καθώς και προτάσεις για το πώς μπορεί να βελτιωθεί. Δεν θα τα αναλύσουμε εδώ, πέρα από το να παρατηρήσουμε το γνωστό επίτευγμα των Φινλανδών, οι οποίοι δημιούργησαν το πιο επιτυχημένο εκπαιδευτικό σύστημα με το να επιλέγουν τους άριστους των αρίστων για εκπαιδευτικούς, πληρώνοντάς τους αναλόγως. Έτσι, οι μαθητές σέβονται και τους εκπαιδευτικούς και το σχολείο.

Σε ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο, «Τα εξυπνότερα παιδιά του κόσμου και πώς έγιναν έτσι», η Αμερικανίδα δημοσιογράφος Αμάντα Ρίπλεϊ συνέκρινε το εκπαιδευτικό σύστημα των ΗΠΑ με αυτά της Φινλανδίας, της Νοτίου Κορέας και της Πολωνίας – τις πρώτες δύο για τις συνεχείς υψηλές επιδόσεις τους και την τρίτη για τη θεαματική βελτίωση των τελευταίων χρόνων. Με λίγα λόγια, βρήκε ότι οι Φινλανδοί αντιμετωπίζουν σοβαρά το σχολείο, αλλά είναι σχετικά χαλαροί όσον αφορά στις ώρες που διαβάζουν, οι Κορεάτες σκοτώνονται στο διάβασμα σε φροντιστήρια και οι Πολωνοί, παρότι έχουν ακόμη πολλά προβλήματα, έδωσαν μεγαλύτερη αυτονομία στα σχολεία τους και είχαν υψηλές απαιτήσεις από τους μαθητές.

Όμως, μία σύντομη παρατήρηση της Ρίπλεϊ εγείρει ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα. Ερευνητές του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια διαπίστωσαν, το 2002, ότι η συνέπεια μαθητών στη συμπλήρωση ενός ερωτηματολογίου συμβάδιζε με τις επιδόσεις της χώρας τους στον διαγωνισμό PISA. Είναι πιθανό ότι η επιτυχία της εκπαίδευσης βρίσκεται κάπου πέρα από εκπαιδευτικά συστήματα και μέσα στον χαρακτήρα εκπαιδευτικών και εκπαιδευομένων. Μήπως η συνέπεια και η υπευθυνότητα, που λείπουν από τη δημόσια συμπεριφορά μας, είναι αυτό που υπονομεύει το μέλλον μας, και είναι αυτό που μπορούμε να βελτιώσουμε χωρίς κόστος αλλά με μεγάλη προσπάθεια;

Παιδεία - Εκπαίδευση - Μόρφωση - Σπουδές

Χρήσιμη «συλλογή» κειμένων, σχετική με:

Παιδεία - Εκπαίδευση  - Πανεπιστήμια - Επαγγελματική αποκατάσταση.

εδώ