Απόρριψη ανθρωπιστικών μαθημάτων

Κείμενο γραμμένο από μαθήτρια, στο δύωρο της «Έκθεσης»

Χρησιμοποιήθηκε ως κείμενο αναφοράς για τον σχολιασμό του θέματος

Σεβαστοί καθηγητές,

Αγαπητοί συμμαθητές,

Σύμφωνα με τον Παπανούτσο, «η γνώση είναι το κληροδοτούμενο από γενιά σε γενιά κεφάλαιο αξιών, αποτελεί κεφάλαιο ζωής». Από τη στιγμή λοιπόν που συνδέεται με την ίδια τη ζωή, δε μπορεί να διαφοροποιηθεί από καμία από τις εκφάνσεις της. Έτσι, δε νοούνται γνώσεις δίχως τις ανθρωπιστικές επιστήμες, όπως δε νοείται και η ίδια η ζωή χωρίς αυτές. Σήμερα όμως, στο λυκαυγές του εικοστού πρώτου αιώνα, παρατηρείται μια απόρριψη από τη μεριά των νέων κλάδων της γνώσης, σχετικών κυρίως με τις ανθρωπιστικές επιστήμες.

[Πιο συγκεκριμένα], οι νέοι σήμερα επιλέγουν να εντρυφήσουν μόνο σε κλάδους της γνώσης που θεωρούν ότι θα τους αποβούν χρήσιμοι στο μέλλον. Έτσι, κάποιοι απομακρύνονται από αυτούς που σχετίζονται με τον ανθρωπισμό. Το εύλογο λοιπόν ερώτημα που τίθεται είναι ποια αποτελούν τα αίτια αυτού του φαινομένου. Αξίζει να σημειωθεί ότι η σύγχρονη εποχή χαρακτηρίζεται από την εξειδίκευση. Ενώ δηλαδή σε παλαιότερες εποχές η μόρφωση εξαρτιόταν από τον αριθμό των κλάδων της γνώσης με τους οποίους είχε κανείς ασχοληθεί, σήμερα αυτή εξαρτάται από το βαθμό εμβάθυνσης του ατόμου σε κάποιον κλάδο. Επηρεασμένος λοιπόν από το γενικότερο κλίμα της εποχής στην οποία ζει, ο νέος επιλέγει να εξειδικευτεί σε ορισμένους μονάχα κλάδους της γνώσης, θεωρώντας ότι δεν έχει χρόνο να ασχοληθεί με το σύνολό τους. Έτσι, οδηγείται στην απόρριψη κάποιων, που κυρίως σχετίζονται με τις ανθρωπιστικές επιστήμες, εξαιτίας του τεχνοκρατικού χαρακτήρα που έχει η σημερινή κοινωνία.

Στη διεύρυνση του φαινομένου αυτού συμβάλλει καθοριστικά και η μορφή του σύγχρονου εκπαιδευτικού συστήματος. Η λυκειακή εκπαίδευση θα μπορούσε να ειπωθεί ότι έχει σήμερα μετατραπεί σε ένα χώρο φροντιστηριακής προετοιμασίας των μαθητών για τις πανελλαδικές εξετάσεις. Οι μαθητές βάζουν ως κύριο στόχο την εισαγωγή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η απόκτηση σφαιρικών γνώσεων τοποθετείται σε δεύτερη μοίρα ή παραμελείται πλήρως. Η ενασχόληση με κλάδους πέραν αυτών που αφορούν τα πανελληνίως εξεταζόμενα μαθήματα αντιμετωπίζεται ως χρονοτριβή και υπάρχει η αντίληψη πως θα λειτουργήσει ανασχετικά στην επιτυχία του μαθητή σε αυτές. Αλλά και η ίδια η οικογένεια σήμερα δε συγκεντρώνει την παιδευτική της προσπάθεια στη διάπλαση προσώπων με γνήσια ανθρωπιστική  παιδεία, θεωρώντας ότι αυτό δεν πρέπει να αποτελεί πρωταρχικό μέλημά της.

Παρ’ όλα όμως τα αίτια που έχουν οδηγήσει σε αυτήν την κατάσταση, η αντίληψη αυτή για τη γνώση και την εκπαίδευση δε θα μπορούσε σε καμιά περίπτωση να χαρακτηριστεί ως ορθή. Η παιδεία δεν είναι μία απλή χρησιμοθηρική λειτουργία, ένα κοινό επαγγελματικό εφόδιο. Αποτελεί μία ευρύτερη κοινωνική λειτουργία, πού πέρα από τις αναγκαίες γνώσεις, προωθεί τη γύμναση του στοχασμού και την αναγωγή της ψυχής σε υψηλότερες βαθμίδες, με στόχο να συντελέσει στην ηθικοπνευματική βελτίωση ενός νέου. Μόνο αν έχει τη γνήσια ανθρωπιστική παιδεία ως εφόδιο, θα μπορέσει ο κάθε νέος να ενταχθεί ως ολοκληρωμένη προσωπικότητα στο κοινωνικό σύνολο και να συνεισφέρει σε αυτό. Και μία τέτοια παιδεία είναι αναγκαστικά αρτιμελής^. συμπεριλαμβάνει όλους τους κλάδους της γνώσης, χωρίς να μολύνεται από το «μικρόβιο» της πνευματικής μονομέρειας που συνεπάγεται η εξειδίκευση στη σημερινή εποχή.

Το ζήτημα επομένως που τίθεται είναι πολύ σοβαρό, διότι στη διεύρυνση του φαινομένου αυτού μπορεί πια κανείς να μιλήσει για την εφιαλτική προοπτική μίας υπερανεπτυγμένης κοινωνίας ανθρώπων – υπηκόων που θα άγονται και θα φέρονται από [τους] μεγάλους δημαγωγούς και λαοπλάνους. Γιατί χωρίς την ολοκληρωμένη παιδεία, το άτομο δεν μπορεί να αναπτύξει την κριτική του ικανότητα. «Αποπροσωποιείται», χάνει τη μοναδικότητά του και μετατρέπεται σε ένα μόριο μιας «υπό επεξεργασίαν» μάζας που μπορεί εύκολα να αντικατασταθεί. Παράλληλα, παραμελώντας τις ανθρωπιστικές επιστήμες το άτομο απομακρύνεται από τον συνάνθρωπό του. Ο αλτρουϊσμός, η αγάπη, ο σεβασμός στο συνάνθρωπο σβήνονται από τον κατάλογο των ηθικών αξιών του. Η απεμπόληση δε της ψυχικής ανάγκης για τη σύναψη σχέσεων με τον  συνάνθρωπο δημιουργεί στο άτομο ένα εσωτερικό κενό, το γεμίζει με άγχος και αγωνία.

Συνοψίζοντας, στη σύγχρονη εποχή, σε μια κοινωνία ρευστότητας, χωρίς σαφείς προσανατολισμούς και σημεία αναφοράς, ο άνθρωπος θα καταφέρει να κρατήσει αλώβητη την ακεραιότητά του, μονάχα αν είναι εφοδιασμένος με σφαιρικές γνώσεις. Αξίζει λοιπόν να καταβάλει κάθε κόστος και κάθε τίμημα για να τις αποκτήσει.

                             Σας ευχαριστώ για τον χρόνο σας.

Κατάργηση ανθρωπιστικών κλασικών σπουδών AEI

Ανοιχτή επιστολή  του Gregory A. Petsko

προς τον πρόεδρο του αμερικανικού πανεπιστημίου State University of New York at Albany, George M. Philip, αναφορικά με την απόφαση του τελευταίου να καταργήσει όλους τους τομείς ανθρωπιστικών και κλασικών σπουδών του πανεπιστημίου, στις αρχές του ακαδημαϊκού έτους 2010/11.

πηγή: http://icthis.net/modules/smartsection/item.php?itemid=1814

Αγαπητέ πρόεδρε Φίλιπ,

Υποθέτω πως το τελευταίο πράγμα που θέλετε αυτή τη στιγμή είναι τα παράπονα κάποιου, που δε σχετίζεται με το πανεπιστήμιο, σχετικά με την απόφασή σας. Αν υποστηρίξετε πως δεν μπορώ να γνωρίζω πραγματικά όλες τις πτυχές του ζητήματος, από τη στιγμή που δεν έχω καμία σχέση με το State University, δε θα διαφωνήσω. Αλλά δεν μπορώ να αφήσω κάτι τέτοιο να περάσει έτσι, απλά, χωρίς να διατυπώσω τη γνώμη μου. Τουλάχιστον πιστεύω πως, όταν τελειώσω, θα είστε σε θέση να καταλάβετε το γιατί. 

Πριν από λίγο καιρό ανακοινώσατε την κατάργηση των τμημάτων Γαλλικών, Ιταλικών, Κλασσικών, Ρωσικών και Θεατρικών Σπουδών. Αναφέρατε πολλούς λόγους για την απόφασή σας, μεταξύ των οποίων και το γεγονός πως πλέον «συγκριτικά, εγγράφονται λιγότεροι φοιτητές σε αυτά τα προγράμματα». Φυσικά η απόφασή σας ήταν επίσης, και ίσως κατά κύριο λόγο, μια απόφαση μείωσης κόστους - στην πραγματικότητα δηλώσατε πως αυτή η απόφαση μπορεί να μην ήταν αναγκαία αν το πολιτειακό νομοθετικό σώμα είχε εγκρίνει ένα νομοσχέδιο το οποίο θα επέτρεπε στο πανεπιστήμιό σας να ορίσει το ποσό των διδάκτρων του. Τέλος, υποστηρίξατε πως οι ανθρωπιστικές σπουδές απομυζούσαν πόρους από το ίδρυμα σε αντίθεση με τις θετικές επιστήμες, οι οποίες φέρνουν χρήμα με τη μορφή χορηγιών και συμβολαίων.

Ας εξετάσουμε λεπτομερώς τόσο αυτά όσο και άλλα σημεία της αιτιολόγησής σας γιατί νομίζω πως, αν το κάνουμε, θα γίνει ξεκάθαρο πως τα γεγονότα στα οποία στηρίζονται έχουν κάποιες σημαντικές πτυχές οι οποίες δεν καλύπτονται στην ανακοίνωσή σας. Πρώτα απ' όλα το ζήτημα των εγγραφών. Είμαι σίγουρος πως σχετικά λιγότεροι φοιτητές παρακολουθούν μαθήματα σε αυτά τα αντικείμενα όπως όντως δηλώσατε. Δεν θα ήταν πολλοί ούτε και την εποχή που ήμουν εγώ φοιτητής, αν τα πανεπιστήμια δεν απαιτούσαν από τους φοιτητές να επιλέγουν μαθήματα από μια ευρεία γκάμα ακαδημαϊκών αντικειμένων (ανθρωπιστικές σπουδές, κοινωνικές επιστήμες, καλές τέχνες, φυσικές επιστήμες) καθώς και να αποκτήσουν επάρκεια σε τουλάχιστον μια ξένη γλώσσα. Βλέπετε, ο λόγος για τον οποίο οι σχολές των ανθρωπιστικών σπουδών έχουν χαμηλό ποσοστό εγγραφών δεν είναι επειδή οι φοιτητές σήμερα τρελαίνονται για μαθήματα πιο σχετικά με το αντικείμενό τους, είναι το ότι διοικητικά στελέχη σαν κι εσάς, καθώς και το υποτακτικό διδακτικό προσωπικό, έχετε σταματήσει να θέτετε ως προαπαιτούμενο την ευρεία επιλογή μαθημάτων και έχετε επιτρέψει στους φοιτητές να επιλέγουν τα δικά τους ακαδημαϊκά προγράμματα - κάτι που θεωρώ πως ακυρώνει τελείως το καθήκον του πανεπιστημιακού προσωπικού ως διδάσκοντες και μέντορες. Μπορείτε να επιλύσετε το πρόγραμμα των εγγραφών άμεσα με το να θεσπίσετε ένα βασικό υποχρεωτικό πρόγραμμα σπουδών το οποίο θα περιλαμβάνει ένα μεγάλο εύρος μαθημάτων.

Οι νέοι άνθρωποι, σε μεγάλο βαθμό, δεν έχουν ακόμα αποκτήσει τη σοφία εκείνη, η οποία θα τους παρείχε τη δυνατότητα να επιλέγουν ελεύθερα χωρίς να κάνουν λανθασμένες επιλογές. Στην πραγματικότητα χωρίς σοφία είναι δύσκολο για όλους τους ανθρώπους να επιλέξουν ελεύθερα. Νομίζω πως πουθενά αλλού δεν έχει παρουσιαστεί αυτή την ιδέα καλύτερα, από το πέμπτο κεφάλαιο του σημαντικού έργου του Ντοστογιέφσκι Οι Αδερφοί Καραμαζόφ, στην παραβολή του Μεγάλου Ιεροεξεταστή. Στην παραβολή αυτή ο Χριστός επιστρέφει στη γη και συγκεκριμένα στη Σεβίλη στην εποχή της Ιεράς Εξέτασης. Πραγματοποιεί αρκετά θαύματα αλλά συλλαμβάνεται από τους Ιεροεξεταστές και καταδικάζεται να καεί στην πυρά. Ο Μέγας Ιεροεξεταστής Τον επισκέπτεται στο κελί του για να του πει πως η Εκκλησία δεν Τον χρειάζεται πλέον. Το σημαντικό τμήμα του κειμένου είναι το σημείο όπου ο Ιεροεξεταστής του εξηγεί γιατί. Ο Ιεροεξεταστής λέει πως ο Ιησούς αρνήθηκε τους τρεις πειρασμούς του Σατανά στην έρημο για χάριν την ελευθερίας αλλά πιστεύει πως ο Ιησούς έχει κρίνει λανθασμένα την ανθρώπινη φύση. Με το να δώσει στους ανθρώπους το δικαίωμα της ελεύθερης επιλογής ο Χριστός καταδίκασε την ανθρωπότητα σε μια ζωή μαρτυρίου. Μονάχα αυτό το κεφάλαιο, το οποίο βρίσκεται σε ένα αρκετά μεγαλύτερο βιβλίο, αποτελεί από μόνο του ένα από τα μεγαλύτερα έργα της σύγχρονης λογοτεχνίας. Θα βρίσκατε πολλά μέσα σε αυτό που θα σας έκαναν να προβληματιστείτε. Είμαι σίγουρος πως το διδακτικό προσωπικό του τμήματος Ρωσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου σας θα σας μιλούσε με χαρά για αυτά τα ζητήματα - εάν είχατε τμήμα Ρωσικών Σπουδών, κάτι που φυσικά πλέον δεν έχετε.

Έπειτα υπάρχει το ερώτημα για το αν η απραξία του πολιτειακού νομοθετικού σώματος δεν σας έδωσε άλλη επιλογή. Είμαι σίγουρος πως είναι σοβαρά τα προβλήματα που έχετε να αντιμετωπίσετε στον προϋπολογισμό σας. Είναι σίγουρα σοβαρά και στο Πανεπιστήμιο Brandeis όπου εργάζομαι. Και εμείς επίσης αναγκαστήκαμε να λάβουμε κρίσιμες στρατηγικές αποφάσεις καθώς τα έσοδά μας δεν ήταν πλέον σε θέση να καλύψουν τα έξοδα. Αλλά αποφύγαμε τα δρακόντεια - και αυταρχικά - μέτρα σας και μια ομάδα του τμήματός μας, με τη βοήθεια όλων των μερών του πανεπιστημίου, κατάφερε να επεξεργαστεί ένα σχέδιο με το οποίο μπορούμε να κάνουμε περισσότερα με λιγότερους πόρους. Δε λέω πως μπορούν όλες οι λεπτομέρειες της λύσης που επιλέξαμε να ταιριάξουν στο ίδρυμά σας αλλά η διαδικασία σίγουρα θα μπορούσε. Διοργανώσατε μια συνάντηση στην πόλη αλλά ήταν για να συζητήσετε το σχέδιό σας και όχι για να αφήσετε το πανεπιστήμιο να δημιουργήσει το δικό του. Και οργανώσατε τη συνάντηση αυτή μια Παρασκευή βράδυ, μια μέρα που λίγοι φοιτητές ή διδακτικό προσωπικό θα μπορούσαν να παρευρεθούν. Για να υπερασπιστείτε τη θέση σας είπατε πως ήταν μια ακατάλληλη στιγμή και υποστηρίξατε πως «υπήρχε περιορισμένη διαθεσιμότητα μεγάλων κατάλληλων χώρων». Το βρίσκω ιδιαίτερα απροσδόκητο αυτό. Αν ο Πρόεδρος του Brandeis ήθελε άμεσα μια αίθουσα διδασκαλίας τότε θα έβρισκε μία. Υποθέτω δεν έχετε πολύ επιρροή στο πανεπιστήμιό σας.

Μου φαίνεται πως ο τρόπος με τον οποίο διαχειριστήκατε την κατάσταση δε θα μπορούσε να αποξενώσει περισσότερο σχεδόν τους πάντες στην πανεπιστημιούπολη σας. Στη θέση σας θα έκανα το παν για να το αποφύγω αυτό. Δε θα ήθελα να καταλήξω στον 9ο λάκκο του 8ου Κύκλου της Κόλασης, όπου ο Δάντης, ο μεγάλος ιταλός ποιητής του 14ου αιώνα, τοποθέτησε εκείνους που σπέρνουν τη διχόνοια. Εκεί, καθώς αγωνίζονται να βγουν από το λάκκο για όλη την αιωνιότητα, ένας δαίμονας διαμελίζει τα σώματά τους, όπως αυτοί διαμέλισαν άλλους όσο ζούσαν.

Η Κόλαση είναι το πρώτο βιβλίο της Θείας Κωμωδίας του Δάντη, ένα από τα σημαντικότερα έργα του ανθρώπινου πνεύματος. Υπάρχουν τόσα πολλά που μπορείτε να διδαχθείτε από αυτό σε σχέση με την αδυναμία και την απερισκεψία του ανθρώπου. Το διδακτικό προσωπικό του τμήματος Ιταλικών Σπουδών θα χαιρόταν να σας αποκαλύψει τα μυστικά του - αν είχατε τμήμα Ιταλικών Σπουδών, κάτι που φυσικά πλέον δεν έχετε. Και αλήθεια πιστεύετε πως εκείνο το διδακτικό και διοικητικό προσωπικό που επικρότησε τη ρεαλιστική στάση σας (κατά ένα μέρος, πιστεύω, επειδή ένιωσαν ανακούφιση που δεν χτύπησε για αυτούς η καμπάνα) θα σας στηρίξει με την ίδια θέρμη στο μέλλον; Μου έρχεται στο νου ο μύθος του Αισώπου με τους ταξιδιώτες και την αρκούδα: δύο άνδρες περπατούσαν μέσα στο δάσος όταν ξαφνικά μια αρκούδα πετάχτηκε μέσα από τα δέντρα. Ο ένας από τους ταξιδιώτες έτυχε να βρίσκεται μπροστά, οπότε έπιασε το κλαδί ενός δέντρου, σκαρφάλωσε και κρύφτηκε ανάμεσα στα φύλλα. Ο άλλος, ο οποίος βρισκόταν αρκετά πίσω, έπεσε, ακίνητος, με το πρόσωπο του μέσα στο χώμα. Η αρκούδα ήρθε δίπλα του, έβαλε το ρύγχος της στο αυτί του και άρχισε να τον μυρίζει. Αλλά τελικά με ένα βρυχηθμό η αρκούδα γύρισε και έφυγε γιατί οι αρκούδες δεν αγγίζουν ψόφιο κρέας. Τότε ο συνταξιδιώτης του κατέβηκε από το δέντρο και πήγε δίπλα του και τον ρώτησε γελώντας: «Τι ψιθύρισε η αρκούδα στο αυτί σου;» «Μου είπε ποτέ να μην εμπιστεύεσαι ένα φίλο που σε εγκαταλείπει την ώρα που τον έχεις ανάγκη».

Ήταν ο πρώτος μύθος που έμαθα και αποτελεί ένα σημαντικό μάθημα για τη ζωή για κάθε πρωτοετή φοιτητή κλασσικών σπουδών. Υπάρχουν εκατοντάδες ακόμα μύθοι του Αισώπου, εξίσου απολαυστικοί - και διαφωτιστικοί. Το διδακτικό προσωπικό του τμήματος Κλασσικών Σπουδών με χαρά θα σας μιλούσε γι' αυτούς - αν είχατε τμήμα Κλασσικών Σπουδών, κάτι που φυσικά πλέον δεν έχετε. Όσο για το επιχείρημα πως οι ανθρωπιστικές σπουδές δεν φέρνουν χρήματα, υποθέτω είναι αλήθεια, αλλά μου φαίνεται πως αποτελεί εσφαλμένη αντίληψη η ιδέα πως ένα πανεπιστήμιο θα πρέπει να λειτουργεί σαν επιχείρηση. Δε λέω πως δε θα πρέπει να έχει συνετή διαχείριση, αλλά η ιδέα πως κάθε πανεπιστήμιο θα πρέπει να αυτοσυντηρείται είναι μια ιδέα που έρχεται σε σύγκρουση με τον ίδιο τον ρόλο του πανεπιστημίου. Φαίνεται πως εκτιμάτε προγράμματα σχετικά με την επιχειρηματικότητα - και πρακτικά μαθήματα τα οποία μπορεί να παράγουν καινοτόμο έργο για το οποίο θα έχετε την πνευματική ιδιοκτησία - περισσότερο από «παλιομοδίτικα» προγράμματα σπουδών. Αλλά τα πανεπιστήμια δεν είναι μόνο για να ανακαλύπτουν και να κεφαλαιοποιούν τη νέα γνώση. Οφείλουν επίσης να διατηρούν τη γνώση από το να χαθεί στο πέρασμα του χρόνου και αυτό είναι κάτι το οποίο απαιτεί χρηματική επένδυση. Υπάρχουν καλοί λόγοι οι οποίοι μπορούν να δείξουν πως αυτό που φαίνεται απαρχαιωμένο σήμερα μπορεί να αποκτήσει ζωτική σημασία στο μέλλον. Θα σας δώσω δύο παραδείγματα. Το πρώτο είναι η επιστήμη της ιολογίας, η οποία τη δεκαετία του '70 ξεψυχούσε καθώς ο κόσμος είχε πειστεί πως οι μολυσματικές ασθένειες δεν αποτελούσαν πλέον σημαντικό πρόβλημα υγείας στον ανεπτυγμένο κόσμο, ενώ άλλα αντικείμενα έρευνας, όπως η μοριακή βιολογία, ήταν περισσότερο «σέξι». Έπειτα, στις αρχές της δεκαετίας του '90 ένα μικρό προβληματάκι με το όνομα AIDS έγινε το πιο σημαντικό αντικείμενο προβληματισμού στον κόσμο σχετικά με την υγεία. Ο ιός που προκαλεί το AIDS αρχικά απομονώθηκε και χαρακτηρίστηκε από τα Εθνικά Ιδρύματα Υγείας των ΗΠΑ και το Ινστιτούτο Παστέρ στη Γαλλία, επειδή ήταν από τα λίγα εκείνα ιδρύματα τα οποία διατηρούσαν ακόμα εύρωστα προγράμματα ιολογίας. Ίσως το δεύτερο παράδειγμά μου να σας είναι πιο οικείο. Οι σπουδές Μέσης Ανατολής, συμπεριλαμβανομένων σπουδών όπως αυτών της Αραβικής και Περσικής γλώσσας, ήταν ένα ελάχιστα «καυτό» αντικείμενο σπουδών στις περισσότερες πανεπιστημιουπόλεις τη δεκαετία του '90. Έπειτα ήρθε η 11η Σεπτεμβρίου του 2001. Ξαφνικά όλοι συνειδητοποίησαν πως χρειαζόμαστε περισσότερο κόσμο που να είναι σε θέση να καταλαβαίνει το τι γίνεται σε εκείνο το μέρος του πλανήτη και, κυρίως, να κατανοεί τη μουσουλμανική κουλτούρα. Εκείνα τα πανεπιστήμια τα οποία διατήρησαν τα τμήματα Μεσανατολικών Σπουδών, ακόμα και στη φάση που είχαν μειωμένα ποσοστά εγγραφών, ξαφνικά απέκτησαν τεράστια σημασία. Εκείνα τα οποία δεν είχαν... υποθέτω αντιλαμβάνεστε.

Γνωρίζω πως ένα από τα επιχειρήματά σας είναι πως δε γίνεται ένα μέρος να προσπαθεί να κάνει τα πάντα. Λέτε: «Ας αφήσουμε άλλα ιδρύματα να έχουν σημαντικά προγράμματα Κλασσικών και Θεατρικών Σπουδών, εμείς θα εστιάσουμε στο να προετοιμάσουμε φοιτητές για τον πραγματικό κόσμο». Λοιπόν, θέλω να πιστεύω πως ήδη σας έδειξα πως ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά ευμετάβλητος στο τι χρειάζεται. Ο καλύτερος τρόπος για να είναι ο κόσμος προετοιμασμένος για το ξαφνικό σοκ που μια αλλαγή μπορεί να προκαλέσει είναι να έχει μια παιδεία όσο το δυνατόν ευρύτερη, γιατί αυτό που σήμερα βρίσκεται σε τέλμα μπορεί να αποτελέσει το καυτό αντικείμενο του αύριο. Και η διεπιστημονική έρευνα, η οποία είναι στη μόδα αυτόν τον καιρό, είναι δυνατή μόνο όταν ο κόσμος δεν έχει πολύ εξειδικευμένη εκπαίδευση. Αν τίποτα από αυτά δε σας πείθει τότε είμαι πρόθυμος να σας επιτρέψω να μετατρέψετε το ίδρυμα σας σε ένα μέρος το οποίο ειδικεύεται στην παροχή εξειδικευμένης γνώσης, αλλά μόνο αν πάψετε να το αποκαλείτε πανεπιστήμιο και να χαρακτηρίζετε τον εαυτό σας Πρόεδρό του. Βλέπετε, η αγγλική λέξη university (πανεπιστήμιο) προέρχεται από τη λατινική «universitas» η οποία αναφέρεται στο «σύνολο». Δεν μπορείτε να είστε ένα πανεπιστήμιο χωρίς να έχετε ένα ακμαίο πρόγραμμα ανθρωπιστικών σπουδών. Θα πρέπει να χαρακτηρίσετε το ίδρυμά σας ως μια εμπορική σχολή ή, ίσως, μια επαγγελματική σχολή, αλλά όχι ως πανεπιστήμιο. Όχι πλέον.

Αδυνατώ πλήρως να δεχτώ πως δεν είχατε άλλη εναλλακτική. Είναι δουλειά σας ως Πρόεδρος να βρίσκετε τρόπους επίλυσης των προβλημάτων οι οποίοι δεν απαιτούν τον ακρωτηριασμό υγιών τμημάτων. Ο Βολτέρος είπε πως κανένα πρόβλημα δεν μπορεί να αντισταθεί στην επίθεση της δημιουργικής σκέψης. Ο Βολτέρος, το πραγματικό όνομα του οποίου ήταν Φρανσουά Μαρί Αρουέ, είχε πολλά ζουμερά, πνευματώδη και λαμπρά πράγματα να πει. (η αγαπημένη μου φράση του είναι εκείνη που λέει πως «ο Θεός είναι ένας κωμικός που παίζει για ένα κοινό το οποίο φοβάται να γελάσει»). Πολλά από αυτά που έγραψε θα σας είναι χρήσιμα. Είμαι σίγουρος πως το διδακτικό προσωπικό του τμήματος Γαλλικών Σπουδών θα χαιρόταν να σας αποκάλυπτε τα μυστικά των γραπτών του - αν είχατε τμήμα Γαλλικών Σπουδών, κάτι που φυσικά πλέον δεν έχετε.

Υποθέτω δε θα έπρεπε να με εκπλήσσει το γεγονός ότι έχετε δυσκολία να αντιληφθείτε τη σημασία της διατήρησης προγραμμάτων σπουδών τα οποία δεν είναι στη μόδα ή δίνουν την εντύπωση «νεκρών» αντικειμένων. Από το βιογραφικό σας βλέπω πως δεν έχετε διδακτορικό ή κάποιο αντίστοιχο πτυχίο και δεν έχετε διδάξει ποτέ πραγματικά ούτε έχετε κάνει έρευνα σε κάποιο πανεπιστήμιο. Ίσως το δικό μου παρελθόν να σας φανεί ενδιαφέρον. Ξεκίνησα για ένα πτυχίο στις Κλασσικές Σπουδές (classics major). Σήμερα είμαι καθηγητής Βιοχημείας και Χημείας. Από όλα τα μαθήματα που παρακολούθησα κατά τη διάρκεια των προπτυχιακών και μεταπτυχιακών μου σπουδών εκείνα που με ωφέλησαν περισσότερο κατά τη διάρκεια της καριέρας μου σαν επιστήμονα ήταν τα μαθήματα στις κλασσικές σπουδές, στις καλές τέχνες, στην ιστορία, την κοινωνιολογία και την αγγλική λογοτεχνία. Αυτά τα μαθήματα δε με βοήθησαν απλά να εκτιμήσω περισσότερο την κουλτούρα μου, με βοήθησαν ακόμα στο να σκέφτομαι, να αναλύω και να γράφω καλύτερα. Κανένα από τα μαθήματα θετικών επιστημών δε μου το προσέφερε αυτό.

Ένα από τα πράγματα που κάνω σήμερα είναι να γράφω μια μηνιαία στήλη σχετικά με την επιστήμη και την κοινωνία. Το κάνω αυτό πάνω από μια δεκαετία και με χαρά μπορώ να πω πως φαίνεται να αρέσει σε μερικούς ανθρώπους. Αν έτυχε να καταλήξω σε κάποιες διορατικές παρατηρήσεις σας διαβεβαιώ πως αυτό οφείλεται τελείως στο γεγονός πως παρακολούθησα ανθρωπιστικές σπουδές και στην αγάπη μου για την τέχνη. Ένα από τα πράγματα για τα οποία έχω γράψει είναι ο τρόπος με τον οποίο η γονιδιωματική αλλάζει τον κόσμο στον οποίο ζούμε. Η ικανότητά μας να ελέγχουμε το ανθρώπινο γονιδίωμα πρόκειται να θέσει μερικά από τα πιο δύσκολα ερωτήματα στην ιστορία της ανθρωπότητας μέσα στις επόμενες δεκαετίες, μεταξύ των οποίων και το ερώτημα του τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος. Αυτό δεν είναι μόνο ένα ερώτημα που αφορά την επιστήμη, είναι ένα ερώτημα η απάντηση του οποίου απαιτεί τη συμβολή διαφορετικών σφαιρών ανθρώπινης σκέψης μεταξύ των οποίων -και κυρίως- τη συμβολή των ανθρωπιστικών σπουδών. Η επιστήμη η οποία μένει ανεπηρέαστη από την ανθρώπινη καρδιά και το ανθρώπινο πνεύμα είναι στείρα, ψυχρή και εγωκεντρική. Είναι επίσης χωρίς φαντασία: κάποιες από τις καλύτερες επιστημονικές μου ιδέες προήλθαν από σκέψη και διάβασμα πάνω σε πράγματα τα οποία φαινομενικά δεν έχουν καμία σχέση με την επιστήμη. Αν έχω δίκιο στο ότι το ερώτημα σχετικά με το τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος θα αποτελέσει το κεντρικό ζήτημα της εποχής μας, τότε τα πανεπιστήμια που είναι καλύτερα εξοπλισμένα για να το αντιμετωπίσουν, σε όλες τις πτυχές του, θα είναι τα πιο σημαντικά ιδρύματα ανώτερης εκπαίδευσης στο μέλλον. Μόλις κάνατε σαφές το ότι το δικό σας δε θα ανήκει σε αυτά.

Κάποιοι από τους υποστηρικτές σας ισχυρίζονται πως όλο αυτό είναι ένας θαυμάσιος ελιγμός από την πλευρά σας - ένας εξαίσιος πολιτικός ελιγμός ο οποίος στοχεύει να σοκάρει το νομοθετικό σώμα ώστε να δώσει στο ίδρυμά σας αρκετούς πόρους ώστε να διατηρηθούν σε λειτουργία τα τμήματα. Αυτή θα ήταν σίγουρα μια μακιαβελική κίνηση (άλλος ένας σημαντικός συγγραφέας, αλλά και πάλι, δε θα έχετε τμήμα Ιταλικών Σπουδών για να μιλήσει γι' αυτόν) αλλά δεν είμαι σίγουρος αν θα ήταν έξυπνη κίνηση. Αν σκοπεύατε σε κάτι τέτοιο θα έπρεπε να είχατε διοργανώσει τη συνάντηση στην πανεπιστημιούπολη όταν όλοι όσοι σχετίζονται με το πανεπιστήμιο θα μπορούσαν να παρευρεθούν, σε ένα μέρος που θα μπορούσε να έρθει ο τύπος. Αυτός είναι ο τρόπος για να πιέσετε ένα μάτσο πολιτικούς. Διακηρύσσετε τη δράση σας στα σκαλιά της πολιτειακής βουλής, δεν το ψιθυρίζετε στα κλεφτά μέσα στη νύχτα όταν το ίδρυμα δεν ασχολείται καν.

Όχι, νομίζω απλά προσπαθούσατε να ισοσκελίσετε τον προϋπολογισμό σας σε βάρος τμημάτων που τα θεωρείτε αδύναμα., παρωχημένα και ανίσχυρα. Νομίζω πως με τον καιρό θα ανακαλύψετε πως έχετε συνάψει μια φαουστική συμφωνία. Φάουστ είναι ο τίτλος ενός χαρακτήρα από το ομώνυμο θεατρικό έργο του Γκαίτε. Γράφτηκε περίπου το 1800 αλλά ακόμα προσελκύει το μεγαλύτερο κοινό από κάθε άλλο θεατρικό έργο που ανεβαίνει στη Γερμανία. Είναι η ιστορία ενός διανοούμενου που κάνει μια συμφωνία με τι διάβολο. Ο διάβολος του υπόσχεται πως θα εκπληρώσει κάθε του επιθυμία για όσο ζει. Σε αντάλλαγμα ο διάβολος θα πάρει... ε, εντάξει είμαι σίγουρος πως ξέρετε πως λειτουργούν αυτές οι συμφωνίες. Αν είχατε ένα τμήμα Θεατρικών Σπουδών, κάτι που φυσικά δεν έχετε, θα μπορούσατε να τους ζητήσετε να ανεβάσουν μια παράσταση του έργου για να δείτε τι γίνεται στη συνέχεια. Έχει τρομακτικά μεγάλη σχέση με τη δική σας κατάσταση. Βλέπετε, ο Γκαίτε πίστευε πως ο άνθρωπος δεν θα έχει κανένα κέρδος αν πουλήσει την ψυχή του ακόμα και για όλα τα πλούτη του κόσμου. Αυτή είναι όλος ο κόσμος, Πρόεδρε Φίλιπ, και όχι κάποιος ισοσκελισμένος προϋπολογισμός. Αν και, για να είμαι δίκαιος, δεν έχετε πουλήσει τη ψυχή σας. Μόνο τη ψυχή του ιδρύματός σας.

Με (όχι και τόσο ιδιαίτερη) εκτίμηση, Gregory A. Petsko