Απόρριψη ανθρωπιστικών μαθημάτων

Κείμενο γραμμένο από μαθήτρια, στο δύωρο της «Έκθεσης»

Χρησιμοποιήθηκε ως κείμενο αναφοράς για τον σχολιασμό του θέματος

Σεβαστοί καθηγητές,

Αγαπητοί συμμαθητές,

Σύμφωνα με τον Παπανούτσο, «η γνώση είναι το κληροδοτούμενο από γενιά σε γενιά κεφάλαιο αξιών, αποτελεί κεφάλαιο ζωής». Από τη στιγμή λοιπόν που συνδέεται με την ίδια τη ζωή, δε μπορεί να διαφοροποιηθεί από καμία από τις εκφάνσεις της. Έτσι, δε νοούνται γνώσεις δίχως τις ανθρωπιστικές επιστήμες, όπως δε νοείται και η ίδια η ζωή χωρίς αυτές. Σήμερα όμως, στο λυκαυγές του εικοστού πρώτου αιώνα, παρατηρείται μια απόρριψη από τη μεριά των νέων κλάδων της γνώσης, σχετικών κυρίως με τις ανθρωπιστικές επιστήμες.

[Πιο συγκεκριμένα], οι νέοι σήμερα επιλέγουν να εντρυφήσουν μόνο σε κλάδους της γνώσης που θεωρούν ότι θα τους αποβούν χρήσιμοι στο μέλλον. Έτσι, κάποιοι απομακρύνονται από αυτούς που σχετίζονται με τον ανθρωπισμό. Το εύλογο λοιπόν ερώτημα που τίθεται είναι ποια αποτελούν τα αίτια αυτού του φαινομένου. Αξίζει να σημειωθεί ότι η σύγχρονη εποχή χαρακτηρίζεται από την εξειδίκευση. Ενώ δηλαδή σε παλαιότερες εποχές η μόρφωση εξαρτιόταν από τον αριθμό των κλάδων της γνώσης με τους οποίους είχε κανείς ασχοληθεί, σήμερα αυτή εξαρτάται από το βαθμό εμβάθυνσης του ατόμου σε κάποιον κλάδο. Επηρεασμένος λοιπόν από το γενικότερο κλίμα της εποχής στην οποία ζει, ο νέος επιλέγει να εξειδικευτεί σε ορισμένους μονάχα κλάδους της γνώσης, θεωρώντας ότι δεν έχει χρόνο να ασχοληθεί με το σύνολό τους. Έτσι, οδηγείται στην απόρριψη κάποιων, που κυρίως σχετίζονται με τις ανθρωπιστικές επιστήμες, εξαιτίας του τεχνοκρατικού χαρακτήρα που έχει η σημερινή κοινωνία.

Στη διεύρυνση του φαινομένου αυτού συμβάλλει καθοριστικά και η μορφή του σύγχρονου εκπαιδευτικού συστήματος. Η λυκειακή εκπαίδευση θα μπορούσε να ειπωθεί ότι έχει σήμερα μετατραπεί σε ένα χώρο φροντιστηριακής προετοιμασίας των μαθητών για τις πανελλαδικές εξετάσεις. Οι μαθητές βάζουν ως κύριο στόχο την εισαγωγή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η απόκτηση σφαιρικών γνώσεων τοποθετείται σε δεύτερη μοίρα ή παραμελείται πλήρως. Η ενασχόληση με κλάδους πέραν αυτών που αφορούν τα πανελληνίως εξεταζόμενα μαθήματα αντιμετωπίζεται ως χρονοτριβή και υπάρχει η αντίληψη πως θα λειτουργήσει ανασχετικά στην επιτυχία του μαθητή σε αυτές. Αλλά και η ίδια η οικογένεια σήμερα δε συγκεντρώνει την παιδευτική της προσπάθεια στη διάπλαση προσώπων με γνήσια ανθρωπιστική  παιδεία, θεωρώντας ότι αυτό δεν πρέπει να αποτελεί πρωταρχικό μέλημά της.

Παρ’ όλα όμως τα αίτια που έχουν οδηγήσει σε αυτήν την κατάσταση, η αντίληψη αυτή για τη γνώση και την εκπαίδευση δε θα μπορούσε σε καμιά περίπτωση να χαρακτηριστεί ως ορθή. Η παιδεία δεν είναι μία απλή χρησιμοθηρική λειτουργία, ένα κοινό επαγγελματικό εφόδιο. Αποτελεί μία ευρύτερη κοινωνική λειτουργία, πού πέρα από τις αναγκαίες γνώσεις, προωθεί τη γύμναση του στοχασμού και την αναγωγή της ψυχής σε υψηλότερες βαθμίδες, με στόχο να συντελέσει στην ηθικοπνευματική βελτίωση ενός νέου. Μόνο αν έχει τη γνήσια ανθρωπιστική παιδεία ως εφόδιο, θα μπορέσει ο κάθε νέος να ενταχθεί ως ολοκληρωμένη προσωπικότητα στο κοινωνικό σύνολο και να συνεισφέρει σε αυτό. Και μία τέτοια παιδεία είναι αναγκαστικά αρτιμελής^. συμπεριλαμβάνει όλους τους κλάδους της γνώσης, χωρίς να μολύνεται από το «μικρόβιο» της πνευματικής μονομέρειας που συνεπάγεται η εξειδίκευση στη σημερινή εποχή.

Το ζήτημα επομένως που τίθεται είναι πολύ σοβαρό, διότι στη διεύρυνση του φαινομένου αυτού μπορεί πια κανείς να μιλήσει για την εφιαλτική προοπτική μίας υπερανεπτυγμένης κοινωνίας ανθρώπων – υπηκόων που θα άγονται και θα φέρονται από [τους] μεγάλους δημαγωγούς και λαοπλάνους. Γιατί χωρίς την ολοκληρωμένη παιδεία, το άτομο δεν μπορεί να αναπτύξει την κριτική του ικανότητα. «Αποπροσωποιείται», χάνει τη μοναδικότητά του και μετατρέπεται σε ένα μόριο μιας «υπό επεξεργασίαν» μάζας που μπορεί εύκολα να αντικατασταθεί. Παράλληλα, παραμελώντας τις ανθρωπιστικές επιστήμες το άτομο απομακρύνεται από τον συνάνθρωπό του. Ο αλτρουϊσμός, η αγάπη, ο σεβασμός στο συνάνθρωπο σβήνονται από τον κατάλογο των ηθικών αξιών του. Η απεμπόληση δε της ψυχικής ανάγκης για τη σύναψη σχέσεων με τον  συνάνθρωπο δημιουργεί στο άτομο ένα εσωτερικό κενό, το γεμίζει με άγχος και αγωνία.

Συνοψίζοντας, στη σύγχρονη εποχή, σε μια κοινωνία ρευστότητας, χωρίς σαφείς προσανατολισμούς και σημεία αναφοράς, ο άνθρωπος θα καταφέρει να κρατήσει αλώβητη την ακεραιότητά του, μονάχα αν είναι εφοδιασμένος με σφαιρικές γνώσεις. Αξίζει λοιπόν να καταβάλει κάθε κόστος και κάθε τίμημα για να τις αποκτήσει.

                             Σας ευχαριστώ για τον χρόνο σας.