Έκθεση: Τα μάρμαρα του Παρθενώνα

Το κείμενο:

Επαναπατρισμός σε μη-πατρίδα;

Ποια λογική έχει το αίτημα: να επιστραφούν στο σημερινό ελλαδικό κράτος όσα γλυπτά του Παρθενώνα κατέχει και εκθέτει το Βρετανικό Μουσείο;

Η αυθόρμητη απάντηση της συντριπτικής νομίζω πλειονότητας των σημερινών Ελλήνων θα ήταν τα γλυπτά αυτά μας ανήκουν. Είναι έργα των προγόνων μας, έκφανση της Ιστορίας μας, οι Βρετανοί τα έκλεψαν από τη δική μας πατρίδα.

Υποθέτω και τις αντιρρήσεις των Βρετανών, κυρίως τις ενδόμυχες (πριν από την ευγενική διαμόρφωση της διατύπωσης): Οι πολιτισμοί δεν έχουν φυσικούς κληρονόμους, κληρονόμοι αναδείχνονται όσοι αξιοποιούν δημιουργικά το κληροδότημα. Τα γλυπτά του Παρθενώνα ανήκουν στους λαούς που έχουν την καλλιέργεια να κατανοήσουν τη διαχρονική αξία και σημασία τους για τη σύνολη ανθρωπότητα - ανήκουν στους λαούς που αναδείχθηκαν εκ των πραγμάτων κληρονόμοι του αρχαιοκλασικού πολιτισμού.

Τέτοιοι είναι, εδώ και αιώνες, μόνο οι λαοί της ευρωπαϊκής Δύσης, πιστεύουν οι Βρετανοί. Αυτοί καλλιέργησαν τα κλασικά γράμματα, σπούδασαν την αρχαιοελληνική τέχνη, εξέδωσαν και ερμήνευσαν τα κείμενα της αρχαιοελληνικής γραμματείας, μετέφεραν με το νεοκλασικισμό στα πέρατα της γης το ρυθμό και την αισθητική της Αρχαίας Ελλάδας.

Φαντάζομαι τους Βρετανούς να αντιτάσσουν τον ίδιο το δικό μας Κοραή, που δεχόταν, όπως όλοι οι Δυτικοευρωπαίοι, ότι οι νεότεροι Γραικοί δεν έχουμε σχέση με τους αρχαίους Έλληνες. Ότι μόνο με τον εκδυτικισμό μας οι Γραικοί θα μπορέσουμε να ξαναγίνουμε Έλληνες, αφού η ελληνικότητα διασώθηκε ιστορικά μόνο στη Δύση και όχι στην ποικιλότροπα αλλοτριωμένη γεωγραφική Ελλάδα. Τι καταλαβαίνετε σεις από ελληνικότητα, θα ήθελαν να μας πουν οι Βρετανοί, και επομένως με ποιους τίτλους διεκδικείτε τα γλυπτά του Παρθενώνα; Βάλτε τον μέσο διανοούμενο Γραικό της σήμερον ή τις πολιτικές μας ηγεσίες να απαντήσουν στο ερώτημα: γιατί ο Παρθενώνας είναι σημαντικότερο έργο τέχνης από τον πύργο του Άϊφελ - μετρήστε αν έχετε το κουράγιο, το μέγεθος της κατά κεφαλήν πολιτιστικής και μορφωτικής σας υπανάπτυξης.

Αφού την αττική γη, που σας χαρίστηκε να κατοικείτε, την ατιμάσατε βάναυσα εκβαρβαρώνοντας την ιερή ομορφιά της - τα Γλυπτά του Παρθενώνα σας μάραναν; Η αλήθεια του Παρθενώνα μένει ανερμήνευτη δίχως την αλήθεια του αττικού τοπίου και αυτήν τη δεύτερη αλήθεια την κάνατε τσιμεντένια λέπρα γυφτιάς, βρωμιάς και έσχατης ασχήμιας. Στον πιο εγκληματικό βανδαλισμό της Ιστορίας, στην τριτοκοσμική γραικική σας πρωτεύουσα, δώσατε το όνομα της πόλης των Αθηνών, πώς να σας εμπιστευθούμε λείμματα τέχνης ανυπέρβλητης;

Τόσο σεβασμό έχετε για την Αρχαία Ελλάδα, φαντάζομαι να συνεχίζουν απαντώντας στο αίτημα μας οι Βρετανοί, ώστε αρνηθήκατε και το μοναδικό λώρο ζωής που θα μπορούσε να σας δένει μαζί της: τη γλώσσα. Καταργήσατε, παρά τις ψευδαισθητικές επιφάσεις, τη διδασκαλία των αρχαίων στα σχολεία σας, πετσοκόψατε τη γλώσσα σας από τις ρίζες της, για αυτό και τα σημερινά σας γραικικά είναι κωμικά ανάπηρα, συμπλεγματικά. Η νεολαία σας σήμερα, οι ηλικίες κάτω των τριάντα ετών, δεν καταλαβαίνουν πια όχι την "κοινή" ελληνική, αλλά ούτε και πρόσφατους συγγραφείς σας, όπως ο Παπαδιαμάντης και ο Ροΐδης. Πόσο ποσοστό του πληθυσμού σας έχει διαβάσει έστω και τρεις αράδες του Αριστοτέλη, του Πλάτωνα, του Θουκυδίδη; Από πού λοιπόν αντλείτε το θράσος να ονομάζετε προγόνους σας τους αρχαίους Έλληνες και να διεκδικείτε κατ' αποκλειστικότητα τα όσα αυτοί κληροδότησαν στην ανθρωπότητα;

Το ερώτημα:

Σε ένα κείμενο 550- 600 λέξεων που θα δημοσιευθεί σε εφημερίδα της πόλης σας, να αντικρούσετε ένα προς ένα τα επιχειρήματα που παραθέτει το παραπάνω κείμενο ότι θα χρησιμοποιούσαν οι Βρετανοί για να αρνηθούν την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Ελλάδα. [μον. 40]

 Τα επιχειρήματα υπέρ των Βρετανών

1. Οι πολιτισμοί δεν έχουν φυσικούς κληρονόμους. Κληρονόμοι είναι όσοι «αξιοποιούν» δημιουργικά το κληροδότημα.
2. Ατιμάσατε την αττική γη βάναυσα – τα μάρμαρα σας μάραναν;
3. Πώς να σας εμπιστευθούμε «λείμματα τέχνης ανυπέρβλητης»;
4. Αρνηθήκατε τη γλώσσα, το μοναδικό δώρο ζωής που σας δένει με την Αρχαία Ελλάδα.
5. Από πού αντλείτε το θράσος να (τους) ονομάζετε προγόνους σας;
6. Διεκδικείτε την αποκλειστικότητα των όσων αυτοί [οι αρχαίοι Έλληνες] κληροδότησαν στην ανθρωπότητα.

Τα πιθανά αντεπιχειρήματα

1. Πράγματι έτσι συμβαίνει: οι πολιτισμοί δεν έχουν φυσικούς κληρονόμους. Το κληροδότημα όμως δεν είναι νόμιμο. Κλάπηκε με διαδικασίες διαβλητές. Άλλωστε κανένας από τους «φυσικούς κληρονόμους» δεν έχει την ευαισθησία – δεν είναι πνευματικός κληρονόμος; Ή: Όλοι οι ξένοι (π.χ. οι Βρετανοί) αξιοποιούν δημιουργικά το κληροδότημα;
2. Ναι είναι αλήθεια: ατιμάσαμε την αττική γη βάναυσα. Το ίδιο έγκλημα όμως συνέβη και στην Ευρώπη νωρίτερα και για αυτό νωρίτερα άρχισε και η αποκατάσταση. Η Βρετανία δεν βομβάρδισε και δεν κατέστρεψε πνευματικούς θησαυρούς της Ευρώπης; Η αττική γη, παρά τη βαναυσότητα δεν παύει να είναι η γη – μητέρα και συχνά «λάμψεις» του αρχαίου κάλλους τη φωτίζουν ακόμα.
3. Να μας εμπιστευθείτε γιατί και οι Βρετανοί έκαναν μεγάλες ζημιές – μεγαλύτερες ίσως και από τον χρόνο. Και με δόλο προσπάθησαν να το κρύψουν. Πώς να τους εμπιστευθούμε;
4. Ναι, συχνά αρνηθήκαμε τη γλώσσα, μα ό,τι απόμεινε είναι και πάλι η ίδια γλώσσα. Οι υπερβολές μπορεί κάποτε να αποφευχθούν. Η γλώσσα –ιδιαίτερα αυτή η γλώσσα- έχει αντοχές.
5. Το θράσος να τους ονομάζουμε προγόνους αντλείται από την αίσθηση ή καλύτερα το βίωμα ότι ο χώρος είναι ο ίδιος χώρος. Ο χώρος που άνθισε ο αρχαίος πολιτισμός και με γέφυρα  τη «ματιά» των Βυζαντινών έφτασε έως εμάς. Η γλώσσα είναι η ίδια και πολλοί νεοέλληνες βιώνουν αυτή τη συνέχεια –όπως άλλωστε και πολλοί Ευρωπαίοι ή Αμερικανοί- και επισκέπτονται τους αρχαιολογικούς χώρους για να «ψηλαφίσουν» τα λαμπρά ερείπια της Αρχαίας Ελλάδας.
6. Δεν διεκδικούμε την αποκλειστικότητα της αρχαιοελληνικής κληρονομιάς. Διεκδικούμε σίγουρα την κατάθεση και την έκθεση των «λειμμάτων» στο χώρο που στήθηκαν, μαζί με ό,τι απόμεινε από τις υπόλοιπες πέτρες.

Πρόταση Προλόγου:

Τα τελευταία χρόνια το αίτημα της επιστροφής των αρχιτεκτονικών και γλυπτικών τμημάτων του Παρθενώνα που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο αποκτά όλο και περισσότερους υποστηριχτές, ακόμα και μέσα στην βρετανική κοινωνία. Το αίτημα έπαψε να είναι μια ουτοπιστική επιθυμία λίγων ονειροπόλων και αποτελεί πια ένα υπαρκτό και άβολο θέμα για τη Βρετανία και ειδικότερα για τον πνευματικό της κόσμο, αποδυναμώνοντας την ειδυλλιακή εικόνα που επικρατούσε μια δεκαετία νωρίτερα. Ως Έλληνες θεωρούμε αυτονόητη την επιστροφή των μαρμάρων. Είναι όμως χρήσιμο να γνωρίζουμε και τις απόψεις της άλλης πλευράς. Μόνον τότε θα μπορούμε, απαντώντας με ειλικρίνεια στα ζητήματα που θέτουν οι υποστηρικτές της μη επιστροφής των μαρμάρων, να οργανώσουμε πληρέστερα τις θέσεις μας, ώστε να πετύχουμε κάποια στιγμή τον στόχο μας.

Μια πρώτη θέση των πολεμίων της επιστροφής είναι πως οι πολιτισμοί δεν έχουν φυσικούς κληρονόμους. Κληρονόμοι είναι όσοι «αξιοποιούν» δημιουργικά το κληροδότημα. Σίγουρα αυτό ισχύει. Μα δεν μπορεί να αποκρυβεί το γεγονός πως το κληροδότημα δεν είναι νόμιμο. Κλάπηκε με διαδικασίες διαβλητές….

Κείμενο στην τάξη:

Το κείμενο που ακολουθεί ήταν το «ψυχραιμότερο» από όσα γράφτηκαν τις δυο διδακτικές ώρες της «Έκθεσης» μέσα στην τάξη. Παρά την αδυναμία κάποιων επιχειρημάτων, αντιμετωπίζει λογικά το θέμα. Δημοσιεύεται με ελάχιστες διορθώσεις εκφραστικών λαθών. Βαθμολογήθηκε (η χειρόγραφη εκδοχή του) με 30 μόρια.

Απάντηση στις αβάσιμες δικαιολογίες των Βρετανών.

Τα τελευταία χρόνια γίνεται μια συστηματική προσπάθεια από την πλευρά της Ελλάδας για την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα που μεταφέρθηκαν στη Βρετανία πριν από περίπου διακόσια χρόνια. Και οι δυο πλευρές, αυτή των Ελλήνων και αυτή των Βρετανών, έχουν τα δικά τους επιχειρήματα για να υποστηρίξουν τη μεταφορά ή την παραμονή των αρχαιοτήτων στις χώρες τους.

Οι Βρετανοί υποστηρίζουν ότι τα εκθέματα τέτοιας σπουδαιότητας δεν ανήκουν σε κανέναν, αφού αποτελούν παγκόσμια κληρονομιά και όλοι οι λαοί έχουν δικαίωμα, αν όχι υποχρέωση, να τα θαυμάζουν. Πιστεύουν ότι οι σύγχρονοι Έλληνες δεν έχουμε καμιά απολύτως σχέση με τους αρχαίους και ότι στη Δύση χρωστάμε τη συνέχεια του πολιτισμού μας, άρα την «ύπαρξη» μας και στη διεθνή κοινότητα την «αναγνωρισιμότητά» μας. Υποστηρίζουν ακόμα ότι δεν είμαστε άξιοι συνεχιστές του πολιτισμού των υποτιθέμενων, σύμφωνα με αυτούς, προγόνων μας και παραθέτουν ως επιχείρημα για να στηρίξουν αυτή τους την άποψη την κατάσταση των πόλεων της χώρας μας, ενώ τέλος, αναφέρουν ότι αφού δεν είμαστε ικανοί να διατηρήσουμε τη γλώσσα και τη λογοτεχνία μας, σίγουρα δεν είμαστε σε θέση να φροντίσουμε αυτά τα αρχαία.

Όλες οι παραπάνω απόψεις μπορούν πολύ εύκολα να καταρριφθούν, αν σκεφτεί κανείς τις αλλαγές και τα επιτεύγματα της Ελλάδας τα τελευταία χρόνια. Αρχικά θα συμφωνήσουν, όπως φαντάζομαι όλοι, ότι όντως τα γλυπτά αυτά αποτελούν παγκόσμια κληρονομιά, όμως δεν υπάρχει καμιά δικαιολογία για την κλοπή τους από το περιβάλλον στο οποίο ανήκουν. Τα γλυπτά αυτά είναι άμεσα συνδεδεμένα με την περιοχή της αθηναϊκής Ακρόπολης και δε νοείται η απομάκρυνσή τους απ’ αυτή, αφού έτσι χάνεται μεγάλο μέρος της σημασίας τους.

Οι Βρετανοί υποστηρίζουν ότι δεν είμαστε απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων. Αυτό φυσικά δε στηρίζεται πουθενά, αφού όλες οι επιστημονικές έρευνες που έγιναν πάνω στο θέμα υποστηρίζουν ακριβώς το αντίθετο. Όσον αφορά το θέμα που έθεσαν για την ικανότητά μας να τα διατηρήσουμε, τα λόγια νομίζω είναι περιττά. Έχουμε αποδείξει ότι όχι απλά μπορούμε, αλλά ότι είμαστε ικανότεροι από πολλές άλλες δυτικές χώρες, αφού παρόλο που είμαστε μια μικρή χώρα, κατασκευάσαμε ένα από τα πιο υπερσύγχρονα μουσεία για να φιλοξενηθούν τα γλυπτά και διοργανώσαμε μια από τις καλύτερες Ολυμπιάδες, γεγονός που δείχνει τη θέλησή μας, αλλά και την αγάπη μας για οτιδήποτε προέρχεται ή συμβολίζει τις ένδοξες εποχές της αρχαίας Ελλάδας.

Ως απάντηση στην κατηγορία ότι πρακτικά έχουμε καταργήσει τη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής και ότι έχουμε αλλοιώσει γενικότερα τη γλώσσα μας,  υποστηρίζουμε ότι αυτή η σκέψη είναι λάθος αφού ο διαχωρισμός της ίδιας γλώσσας είναι ανεπίτρεπτος. Η ελληνική γλώσσα είναι μια και όλες οι περίοδοι της «ζωής» της, διδάσκονται σε ικανοποιητικό βαθμό στα ελληνικά σχολεία. Η γλώσσα μας είναι από τις σημαντικότερες παγκοσμίως και σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία οι Έλληνες μαθητές κατέχουν το μεγαλύτερο ποσοστό, ανάμεσα σε αρκετές χώρες, στην ανάγνωση εξωσχολικών βιβλίων, γεγονός που αποδεικνύει την όρεξή τους για πνευματική καλλιέργεια, έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες διατήρησης και διάδοσης ενός πολιτισμού.

Οι Βρετανοί, αυτοί που κλέψαν και καταστρέψαν κομμάτια ενός μνημείου παγκόσμιας αίγλης, δεν έχουν κανένα δικαίωμα να εμμένουν σ’ αυτές τους τις απόψεις που ίσως ίσχυαν πριν από κάποιες δεκαετίες ή χρόνια, αλλά πλέον ακούγονται σαν απλές δικαιολογίες. Είναι απαράδεκτο να καπηλεύονται ή ακόμα να σφετερίζονται τον πολιτισμό της πατρίδας μας, λέγοντας ότι σ’ αυτούς οφείλεται η διάδοση του. Μπορεί να είμαστε μια μικρή χώρα με μεγάλα οικονομικά προβλήματα, αλλά είμαι σίγουρος ότι θα κάνουμε τα πάντα για την «προστασία» των γλυπτών και ότι αυτό θα το αντιληφθεί η διεθνής κοινότητα και θα ασκήσει πιέσεις στο Βρετανικό Μουσείο για την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα στη χώρα που τα δημιούργησε και τα αγάπησε όσο καμιά άλλη.                       [λέξεις 592]