Βιβλίο ύλης 2016

Τρίτη 22.3.2016
Δοκίμιο_14 Πληροφορική...

Διαδίκτυο και Παραβατικότητα
Τον 21ο αιώνα με αφορμή την ανακάλυψη και τη χρήση του Διαδικτύου ένα νέο είδος εγκλήματος άρχισε να εμφανίζεται και να λαμβάνει ανησυχητικές διαστάσεις, το ονομαζόμενο διαδικτυακό έγκλημα (cybercrime-internet crime).
Επικοινωνία μέσω Διαδικτύου με σκοπό την αποπλάνηση
Οι νεαροί χρήστες του διαδικτύου απειλούνται από το ιδιαίτερα ανησυχητικό φαινόμενο του “grooming". Με τον όρο αυτό περιγράφονται όλες εκείνες οι διαδικασίες, με τις οποίες ένας ενήλικας προσποιείται κάποιον άλλο μικρότερης ηλικίας, για να προσελκύσει παιδιά και να έρθει σε επαφή μαζί τους στο φυσικό κόσμο, με σκοπό τη σεξουαλική εκμετάλλευση ή/και κακοποίηση. Η επικοινωνία αυτή μεταξύ του ενήλικα και του παιδιού διαρκεί αρκετά, μέχρι το παιδί να νοιώσει ασφάλεια και να δείξει εμπιστοσύνη στον ενήλικα.
Ηλεκτρονικός εκφοβισμός
Μια ανερχόμενη απειλή είναι το "cyberbullying" (ηλεκτρονικός εκφοβισμός). Με τον όρο αυτό περιγράφεται ένα σύνολο ενεργειών, που διαπράττονται συχνά από παιδιά, με σκοπό να εκφοβίσουν συνομηλίκους τους. Πιο συγκεκριμένα, τα άτομα αυτά χρησιμοποιούν τις νέες τεχνολογίες (σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, κινητή τηλεφωνία) με τέτοιο τρόπο ώστε να τραυματίζουν ψυχολογικά συνομήλικους τους, στέλνοντας υλικό (φωτογραφίες, video) σε μια ευρύτερη κοινωνική ομάδα και χλευάζοντας τους.
Παιδική πορνογραφία
Είναι ευρέως γνωστό ότι η παιδική πορνογραφία είναι παράνομη και υπόκειται σε ποινικές κυρώσεις. Η έννοια της παιδικής πορνογραφίας καθορίζεται νομικά με διαφορετικό τρόπο σε κάθε χώρα. Ο ελάχιστος ορισμός που δίνεται στον όρο, είναι μία φωτογραφία η οποία παριστάνει ένα παιδί να λαμβάνει μέρος ή να παρουσιάζεται ότι λαμβάνει μέρος σε σεξουαλικές δραστηριότητες. Ορισμένες νομοθετικές διαφορές είναι εάν η κατοχή υλικού παιδικής πορνογραφίας είναι ποινικό αδίκημα ή όχι, κατά πόσο ένα αληθινό παιδί χρησιμοποιήθηκε στη φωτογραφία και εάν οι «πειραγμένες εικόνες» είναι όντως μέρος του παιδικού πορνογραφικού υλικού.
Η νεανική παραβατικότητα στο Internet
Έφηβοι εκβιάζουν και εκβιάζονται, διοχετεύουν φωτογραφίες και video συμμαθητών τους με προσβλητικό και παράνομο περιεχόμενο, εντάσσονται σε ρατσιστικές και άλλες παράνομες οργανώσεις, μπαίνουν σε σελίδες με ακατάλληλο περιεχόμενο, διαδικτυακά καζίνο και παράνομα στοιχήματα. Δυστυχώς τα παιδιά είναι απροστάτευτα από όλους αυτούς τους κινδύνους και τις απειλές, καθώς δεν έχουν την κατάλληλη ενημέρωση και εκπαίδευση σχετικά με την ασφαλή χρήση του Διαδικτύου.

Νέες Τεχνολογίες και Ανισότητες
Τα φαινόμενα κοινωνικής ανισότητας που εμφανίζονται στις ελληνικές πόλεις έχουν ως αιτία -ή έστω ενισχύονται από- τη διείσδυση της νέας τεχνολογίας στην οικονομία, την εργασία και τις καθημερινές αστικές συναλλαγές. Κύρια αιτία για τη σχέση αυτή αποτελεί η άνιση κατανομή των υποδομών της νέας τεχνολογίας, των προϊόντων της και της γνώσης για τη χρήση τους, που ενισχύεται από τη σταδιακή ιδιωτικοποίηση των υποδομών. Η δυνατότητα ή μη σύνδεσης στα τηλεπικοινωνιακά δίκτυα καθώς και η γνώση ή η άγνοια για τη χρήση τους χαρακτηρίζουν τους ανθρώπους και τους τόπους μέσα στην πόλη, προσφέροντας, ή αντίστοιχα στερώντας, ευκαιρίες.
Μέσα από τη διαδικασία αυτή, η νέα τεχνολογία προωθεί φαινόμενα επαγγελματικής πόλωσης, κοινωνικής πόλωσης και κοινωνικού διαχωρισμού που επεκτείνονται από τον πραγματικό στον εικονικό χώρο. Δεν πρόκειται για αντανάκλαση των φαινομένων του πραγματικού στον εικονικό χώρο ή το αντίστροφο, αλλά για μια σχέση διαρκούς αλληλεπίδρασης που τελικά ενισχύει περαιτέρω τα πολωτικά φαινόμενα. Για τους λόγους αυτούς, «η μελλοντική αλλά και η σύγχρονη πόλη μοιάζει έντονα πολωμένη και άδικη, τόπος που κυριαρχείται από ακραίες ανισότητες που υποστηρίζονται από τη χρήση της τηλεματικής από τους τεχνοκράτες, με στόχο τη διατήρηση της ισχύος τους». Η υφιστάμενη κατανομή της χρήσης των προϊόντων νέας τεχνολογίας στις επιμέρους κοινωνικές ομάδες και η παρατηρούμενη διαστική και ενδοαστική ανισότητα στην πρόσβαση σε σύγχρονες υποδομές μειώνουν τα περιθώρια για αισιόδοξες προβλέψεις. Η αυξανόμενη ιδιωτικοποίηση των τηλεπικοινωνιακών υποδομών και η σταδιακή εμπορευματοποίηση του διαδικτύου ενισχύουν περαιτέρω την απαισιόδοξη πρόβλεψη για μια πόλη πολωμένη και άνιση. Φαίνεται ότι η πολυσυζητημένη «κοινωνία της πληροφορίας» έχει τελικά κληρονομήσει από τη βιομηχανική κοινωνία τα στοιχεία της ανισότητας, πολλαπλασιάζοντάς τα.
Η πληροφορική στην εκπαίδευση
Πληροφορική: Η επιστήμη της πληροφόρησης. Σύνολο μεθόδων για τη συλλογή, διαλογή, απομνημόνευση, μετάδοση και χρησιμοποίηση πληροφοριών που επεξεργάζονται αυτόματα, με βοήθεια προγραμμάτων, σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές.
Η εισαγωγή και η ενσωμάτωση της πληροφορικής τεχνολογίας στην εκπαίδευση αποτελεί προτεραιότητα κάθε σύγχρονης κοινωνίας και διασφαλίζει την ισότιμη συμμετοχή των πολιτών στην ανταγωνιστική Κοινωνία της Πληροφορίας.
  • Ο χαρακτήρας της εκπαίδευσης πρέπει να αναπροσαρμόζεται στις εκάστοτε απαιτήσεις της κοινωνίας.
  • Η εκπαίδευση μπορεί να χρησιμοποιήσει, εντάσσοντας στους μηχανισμούς της, τον ίδιο τον υπολογιστή είτε ως εργαλείο διδασκαλίας, είτε ως επικοινωνιακό μέσο.
  • Οι μαθητές μπορούν να έχουν πρόσβαση μέσω του ηλεκτρονικού υπολογιστή σε πολλές πηγές για κάποιο θέμα μέσα στο πλανητικό χωριό.
  • Υπάρχει η δυνατότητα της τηλεδιάσκεψης κατά την οποία μπορούν οι μαθητές να επικοινωνήσουν με άλλα σχολεία για μια αμφίδρομη και απτή ανταλλαγή ιδεών και πολιτισμών.
  • Η τεχνολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί από άτομα με ειδικές ανάγκες, ‘ώστε να δοθεί η ευκαιρία για απασχόληση και πνευματική δημιουργία.
  • Δημιουργία ιστοσελίδων και εκπαιδευτικών κόμβων. Έτσι τα παιδιά θα έχουν τη δυνατότητα να εκφράσουν τις ιδέες τους ή να γίνουν αποδέκτες διαφορετικών απόψεων από άλλα παιδιά ενισχύοντας τις ανταλλαγές ιδεών.
  • Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής δε θα πρέπει να μετεξελιχθεί σε ένα μηχάνημα που θα υποκαταστήσει το δάσκαλο, αλλά σε ένα εποπτικό και επικοινωνιακό, σύγχρονο μέσο που συναρπάζει τους μαθητές και θα αλλάξει το ρόλο του δασκάλου μετατρέποντάς τον από μεταδότη γνώσεων σε συντονιστή, οργανωτή και υποστηριχθεί της μάθησης.


Τετάρτη 16.3.2016
Δοκίμιο_13 Ίαν Γουίλματ, Η ψευδής κληρονομιά της Ντόλη
Από το βιβλίο των Θεματικών Κύκλων
Η ψευδής κληρονομιά της Ντόλη
Η ανακοίνωση τον Φεβρουάριο του 1997 της γέννησης ενός προβάτου με το όνομα Ντόλη, ενός ακριβούς γενετικού αντιγράφου της μητέρας της, προκάλεσε παγκόσμιες συζητήσεις για τις ηθικές και ιατρικές συνέπειες της κλωνοποίησης. Μερικές πολιτείες των ΗΠΑ και μερικές ευρωπαϊκές χώρες απαγόρευσαν την κλωνοποίηση ανθρώπινων όντων. Εν τούτοις επιστήμονες από τη Νότια Κορέα ισχυρίστηκαν τον περασμένο μήνα (1998) ότι έκαναν ήδη το πρώτο βήμα. Στο πιο κάτω δοκίμιο για το περιοδικό TIME ο εμβρυολόγος Wilmut, ο οποίος ήταν επικεφαλής της ομάδας, η οποία έφερε στη ζωή την Ντόλι στο Ινστιτούτο Ρόσλιν της Σκωτίας, εξηγεί γιατί πιστεύει ότι η διαμάχη για την κλωνοποίηση των ανθρώπων έχει απολέσει κατά μεγάλο ποσοστό το στόχο.
Στις διαφωνίες για την ηθική της τεχνητής αναπαραγωγής ζωής δεν έχει ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι, προς το παρόν, η κλωνοποίηση είναι μεθοδολογία μικρής αποδοτικότητας. Η συχνότητα θανάτων στα έμβρυα και στους απογόνους που παράγονται με κλωνοποίηση είναι πολύ μεγαλύτερη από ό,τι είναι κατά τη φυσική αναπαραγωγή – 10 φορές μεγαλύτερη από τη φυσιολογική πριν από τη γέννηση, σύμφωνα με τις μελέτες μας στο Ρόσλιν. Αυτές οι συχνότητες αποτυχιών είναι πολύ απογοητευτικές για τους ερευνητές που εργάζονται με πειραματόζωα και ασφαλώς δεν επιτρέπουν ούτε καν τη σκέψη για εφαρμογή τέτοιας μεθοδολογίας σε ανθρώπους.
Ακόμα και αν η τεχνική βελτιωνόταν, θα έπρεπε να διερωτηθούμε ποια πρακτική αξία θα είχε η κλωνοποίηση ολόκληρου όντος. Ποια θα ήταν η ακριβής διαφορά μεταξύ ενός «κλωνοποιημένου» βρέφους και ενός παιδιού που έχει γεννηθεί με φυσικό τρόπο – και γιατί θα επιθυμούσαμε ένα κλωνοποιημένο;
Το κλωνοποιημένο παιδί θα ήταν ένα γενετικώς γνήσιο, ίδιο, δίδυμο του αρχικού και άρα φυσικώς πολύ όμοιο –πολύ περισσότερο όμοιο απ' ό,τι ο φυσικός γονέας προς το παιδί του. Η ανθρώπινη προσωπικότητα όμως αναδύεται από τις επιδράσεις των γονιδίων, που κληρονομούμε (από τη φύση μας) και από τους περιβαλλοντικούς παράγοντες, στους οποίους εκτιθέμεθα (από την ανατροφή μας). Δύο κλώνοι θα αναπτύξουν διακεκριμένες προσωπικότητες, όπως οι δίδυμοι αναπτύσσουν μοναδικά χαρακτηριστικά ταυτότητας. Και επειδή το αντίγραφο θα γεννιέται συχνά σε διαφορετική οικογένεια, τα κλωνοποιημένο δίδυμα θα είναι λιγότερο όμοια ως προς την προσωπικότητά τους από τα φυσικά γνήσια (ίδια) δίδυμα.
Αρχικώς τίθεται το ερώτημα: γιατί «να αντιγράφονται» άνθρωποι; Ζευγάρια που δεν μπορούν να κάνουν παιδιά θα μπορούσαν να επιλέξουν να αποκτήσουν παιδί αντίγραφο ενός από τους δύο συζύγους αντί να δεχθούν τη παρείσφρυση γονιδίων από δότη. Η γυναίκα μου και εγώ έχουμε δύο δικά μας παιδιά και ένα υιοθετημένο, αλλά θα επιθυμούσα να διερευνήσω τι θα μπορούσε να συμβεί στο γάμο μου εάν μπορούσε να παραχθεί ένα αντίγραφο μου για την αντιμετώπιση ενδεχόμενης έλλειψης γονιμότητας. Η γυναίκα μου και εγώ πρωτοσυναντηθήκαμε στο γυμνάσιο. Πώς θα αισθανόταν απέναντι σε ένα φυσικό αντίγραφο του νεαρού άνδρα, τον οποίο ερωτεύτηκε; Πώς θα μπορούσε ο καθένας μας να ζήσει με τον εαυτό του (αντίγραφό μας) ως μέλος της οικογένειας; Ασφαλώς, ο κλώνος μεγαλύτερης ηλικίας –εγώ σ' αυτή την περίπτωση– θα πίστευα ότι γνωρίζω (καλύτερα) πώς θα έπρεπε να συμπεριφέρεται το αντίγραφό μου και θα ήταν πιθανότερο να επιβάλω τις προσδοκίες μου σ' αυτό σε σύγκριση προς το μέσο πατέρα στο παιδί του. Πάνω απ' όλα πώς ένας έφηβος θα αντιμετώπιζε εμένα, έναν μεγάλης ηλικίας άνδρα με φαλάκρα, στον οποίο θα έβλεπε το φυσικό του μέλλον;
Καθένας από μας μπορεί να φανταστεί υποθετικές οικογένειες δημιουργημένες με την είσοδο σ' αυτές κλωνοποιημένου παιδιού – για παράδειγμα αντίγραφο ενός από τους συντρόφους σε μια ομοφυλόφιλη σχέση ή ενός ανύμφευτου ή ανύπαντρου γονέα. Αυτό που λείπει απ' όλη αυτή τη θεώρηση είναι η εξέταση του ερωτήματος για το ποια είναι τα συμφέροντα του κλωνοποιημένου παιδιού. Επειδή δεν υπάρχει μορφή έλλειψης γονιμότητας, η οποία να αντιμετωπίζεται μόνο με κλωνοποίηση, δεν θεωρώ αποδεκτές αυτές τις προτάσεις. Οι προβληματισμοί μου δεν έχουν θρησκευτικές βάσεις, ούτε βασίζονται σε εσώτερη ηθική αρχή. Η άποψή μου είναι μάλλον ότι θα είναι δύσκολο σε οικογένειες δημιουργημένες με αυτό τον τρόπο να προσφέρουν κατάλληλο περιβάλλον για το παιδί. [...]
Η αντιγραφή προτείνεται επίσης σαν τρόπος, με τον οποίο οι γονείς θα αποκτούν το παιδί των ονείρων τους.
Ζευγάρια θα είναι πιθανόν να μπορούν να επιλέγουν την απόκτηση αντίγραφου ενός σταρ του κινηματογράφου, ενός γνωστού αθλητή ή ενός επιστήμονα, ανάλογα με τα ενδιαφέροντά τους.
Αλλά, επειδή η προσωπικότητα είναι εν μέρει μόνο αποτέλεσμα της γενετικής κληρονομιάς του ατόμου, είναι βέβαιο ότι θα προκληθούν συγκρούσεις στην περίπτωση, κατά την οποία το κλωνοποιημένο παιδί αποτύχει να αναπτύξει τα ίδια ενδιαφέροντα με το πρωτότυπο. Τι θα συμβεί εάν το αντίγραφο του Αϊνστάιν δεν δείξει ενδιαφέρον για την επιστήμη; Ή εάν ένας παίκτης του φουτ μπολ ενδιαφερθεί να γίνει ηθοποιός; Η επιτυχία εξαρτάται επίσης από την τύχη. Τι θα συμβεί εάν το παιδί δεν ανταποκριθεί στις ελπίδες και τα όνειρα του γονέα, απλώς από κακή του τύχη;
Κάθε παιδί πρέπει να είναι επιθυμητό γι' αυτό που είναι ως άτομο. Παράγοντας ένα αντίγραφο του εαυτού του ή ενός φημισμένου προσώπου ο γονεύς προδιαγράφει σκοπίμως τον τρόπο που αυτός ή αυτή επιθυμεί να αναπτυχθεί το παιδί. Στα πρόσφατα χρόνια ιδιαιτέρως στις ΗΠΑ δίνεται σημασία στο δικαίωμα των ατόμων να αναπαράγουν με τρόπους που επιθυμούν. Προτείνω ότι υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη να προσεχθούν τα συμφέροντα του παιδιού και να απορριφθούν οι προταθείσες χρήσεις της κλωνοποίησης. [...]
Επιπλέον υπάρχουν πολλά που δεν γνωρίζουμε όσον αφορά την κλωνοποίηση σχετικώς με τη γήρανση. Καθώς γηράσκουμε επέρχονται μεταβολές στα κύτταρά μας, οι οποίες περιορίζουν τις φορές που αυτά μπορούν να αναπαράγουν. Το ρολόι της ηλικίας επανατοποθετείται στην αρχή με τη φυσιολογική αναπαραγωγή, με την παραγωγή σπέρματος και ωαρίων γι' αυτό τα παιδιά κάθε νέας γενιάς έχουν πλήρη διάρκεια ζωής. Δεν είναι ακόμη γνωστό κατά πόσον η γήρανση αναστρέφεται κατά την κλωνοποίηση ή εάν η φυσιολογική διάρκεια ζωής του κλώνου περιορίζεται κατά τα χρόνια, τα οποία έχει ήδη ζήσει ο γονεύς του. Επίσης υπάρχει το πρόβλημα των γενετικών λαθών που συσσωρεύονται στα κύτταρά μας.
Υπάρχουν συστήματα στον οργανισμό μας που αναζητούν και διορθώνουν τα λάθη κατά τη διάρκεια της φυσιολογικής αναπαραγωγής· δεν είναι όμως γνωστό ότι κάτι τέτοιο συμβαίνει κατά την κλωνοποίηση. Υπάρχει επείγουσα ανάγκη να γίνουν έρευνες, οι οποίες θα μετρήσουν τη διάρκεια ζωής και θα προσδιορίσουν τις αιτίες θανάτου ζώων που παρήχθησαν με κλωνοποίηση.
Απομένουν επίσης σημαντικά ερωτήματα για το ποια είναι τα καταλληλότερα μέσα και οι τρόποι για τον έλεγχο της ανάπτυξης και για τη χρησιμοποίηση αυτών των τεχνικών. Θεωρείται δεδομένο ότι η παραγωγή και η πώληση φαρμάκων θα ελέγχεται από τις κυβερνήσεις, αλλά δεν ήταν έτσι πάντα.
Υπάρχουν πολλά ακόμα που πρέπει να μάθουμε για τη βιολογία της κλωνοποίησης. Ο χρόνος που θα χρειασθεί γι' αυτές τις έρευνες θα δώσει την ευκαιρία σε κάθε κοινωνία να αποφασίσει πώς επιθυμεί να χρησιμοποιείται η τεχνική της κλωνοποίησης. Κάποτε στο μέλλον η κλωνοποίηση θα έχει πολλά να προσφέρει στην ιατρική των ανθρώπων, αλλά πρέπει να τη χρησιμοποιούμε με προσοχή.
 Ίαν Γουίλματ, Περιοδικό «Time», Από τον ημερήσιο Τύπο

Μερικά από τα ερωτήματα των Θεματικών Κύκλων
  • Τι είδους και ποια επιχειρήματα χρησιμοποιεί ο συγγραφέας για να αντικρούσει τις απόψεις σχετικά με τις προτεινόμενες χρήσεις της κλωνοποίησης του ανθρώπου;
  • Γιατί, κατά την άποψη του Wilmut, το θέμα της κλωνοποίησης ανθρώπων πρέπει ν' αντιμετωπιστεί πρωτίστως από την πλευρά του κλωνοποιημένου παιδιού; Ποια είναι η δική σας άποψη πάνω στο θέμα αυτό;
  • Μπορείτε να φανταστείτε ότι η τεχνική της κλωνοποίησης ανθρώπων θα αποκτήσει στο μέλλον και μια οικονομική-εμπορική διάσταση; Ποιο ρόλο θα παίξει το Διαδίκτυο για την υλοποίηση της διάστασης αυτής; Να δώσετε παραδείγματα που τεκμηριώνουν την άποψή σας.
  • Με αφορμή τον επίλογο του άρθρου, συζητήστε στην τάξη για τις πιθανές θετικές χρήσεις της κλωνοποίησης στο χώρο της ιατρικής αλλά και για τα νομικά, ηθικά και επιστημονικά πλαίσια, που θεωρείτε απαραίτητα, ώστε αυτές να καθορίζονται με ασφάλεια.



Τρίτη 15.3.2016

Δοκίμιο_12 Η κλωνιοποίηση. Τα υπέρ και τα κατά για τον άνθρωπο [σελ. 168-169]

Το κείμενο του Ν. Ματσανιώτη από το σχολικό βιβλίο.


Ασκήσεις από το σχολικό βιβλίο:
  • Να επισημάνετε στο κείμενο φράσεις που βρίσκονται σε εισαγωγικά και να δικαιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών.
  • Ποιοι είναι οι κίνδυνοι που μπορούν να προκύψουν από την κλωνοποίηση; Ανάπτυξε τις σκέψεις σου με βάση όσα αναφέρονται στο κείμενο και όσα επιπλέον έχεις ενδεχομένως υπόψη σχετικά με το θέμα.
  • Να συνοψίσεις την άποψη του συγγραφέα για το θέμα της κλωνοποίησης σε ένα κείμενο (10 στίχους).
  • ντεντερμινισμός, ουμανισμός: αναζητήστε την προέλευση και τη σημασία των λέξεων με τη βοήθεια λεξικού.

Από το σχολικό βιβλίο της Βιολογιάς Γ' Λυκείου, Θετική Κατεύθυνση, Η ενότητα Θέσπιση κανόνων (σελ. 176)


Τρίτη 8.3.2016

Δοκίμιο_11 Ι. Ε. Μανωλεδάκη, Λαϊκότητα και λαϊκισμός [σελ. 168-169]


Οι έννοιες:
λαϊκότητα η: η ιδιότητα του λαϊκού, αυτού που προέρχεται από το λαό, είναι δημιούργημά του, που απευθύνεται στο λαό ή που τον εκφράζει: Tο πρόβλημα της λαϊκότητας της τέχνης παραμένει σοβαρό. H ~ του νέου θεσμού θα δοκιμαστεί στην πράξη. [λόγ. λαϊκ(ός) -ότης > -ότητα]
λαϊκισμός ο: ιδεολογία ή στάση που εκφράζεται κυρίως στην πολιτική και στην τέχνη και που χαρακτηρίζεται από υπερβολική και μη αυθεντική λαϊκότητα: H πολιτική της κυβέρνησης / της αντιπολίτευσης κυριαρχείται από φτηνό λαϊκισμό. Ο ~ στην τέχνη πήρε τη μορφή της στείρας και συντηρητικής προσκόλλησης στη μεσαιωνική παράδοση. [λόγ. λαϊκ(ός) -ισμός μτφρδ. αγγλ. Populism]
πατερναλισμός ο: προστατευτική στάση της εργοδοσίας απέναντι στους εργαζομένους και γενικότερα του κράτους απέ να ντι στους πολίτες, η οποία αποβλέπει στον έμμεσο αλλά απόλυτο έλεγχο των διεκδικήσεών τους. [λόγ. < αγγλ. paternalism (-ism = -ισμός)]

Ασκήσεις συνωνύμων.


Τετάρτη 2.3.2016

Δοκίμιο_10 Άρθρο και Δοκίμιο[σελ. 163]

Ν. Μουζέλης, Τί θέλει η αλέπού στο παζάρι; [σελ. 164-167]

Άρθρο και Δοκίμιο[σελ. 163]
...οι διαφορές που παρουσιάζει ένα άρθρο που δημοσιεύεται στον τύπο από ένα δοκίμιο. Το άρθρο έχει επικαιρικό χαρακτήρα, δηλαδή αφορμάται πάντα από ένα επίκαιρο γεγονός το οποίο σχολιάζει ή και ερμηνεύει. Το δοκίμιο, από την άλλη πλευρά, δεν έχει επικαιρικό χαρακτήρα. Ακόμη και όταν αφορμάται από κάποιο σύγχρονο γεγονός, ανάγεται στο μόνιμο και στο γενικό. Είδαμε, εξάλλου, ότι το δοκίμιο χαρακτηρίζεται "υβρίδιο", γιατί κινείται ανάμεσα στην επιστήμη ή στη φιλοσοφία και στη λογοτεχνία. "Η σύνταξή του είναι λιγότερο ελεύθερη από εκείνη του λογοτεχνήματος , αλλά πιο προσωπική από εκείνην της πληροφοριακής ανακοίνωσης". Το άρθρο αντίθετα έχει πιο ξεκάθαρο χαρακτήρα. Απέχει σαφώς από τη λογοτεχνία και κινείται στο χώρο της ερμηνευτικής δημοσιογραφίας (π.χ. άρθρο σε εφημερίδα) ή της επιστήμης. Για το λόγο αυτό στο άρθρο επικρατεί η αναφορική λειτουργία της γλώσσας, κάτι που δε συμβαίνει σε όλα τα δοκίμια. Επιπλέον το άρθρο δεν έχει, συνήθως, τον προσωπικό και οικείο τόνο που χαρακτηρίζει το δοκίμιο. Μια ακόμη διαφορά του άρθρου από το δοκίμιο είναι η έκταση. Το άρθρο (τουλάχιστον αυτό που δημοσιεύεται στην εφημερίδα) είναι συνήθως συντομότερο από ένα δοκίμιο.
Πρέπει, ωστόσο, να προσθέσουμε ότι η διάκριση ανάμεσα στα δύο είδη δεν είναι πάντα εύκολη. Όπως υποστηρίζει ο Θ. Νάκας, ένα κείμενο που δημοσιεύεται ως άρθρο "μπορεί κάποτε -χάρη στον εννοιολογικό του εξοπλισμό και την υφολογική επεξεργασία του και, κυρίως χάρη στον πλούτο των αναφορών του που ξεπερνούν το επικαιρικό γεγονός- να θεωρηθεί δοκίμιο".

Ν. Μουζέλης, Τί θέλει η αλέπού στο παζάρι; [σελ. 164-167]
Κάποιες από τις ασκήσεις:
  • Παρατηρήστε τη λογική οργάνωση του κειμένου, κυρίως τις παραγράφους (2) (3) (4) και (5) και προσέξτε τη συνοχή μεταξύ τους. Συζητήστε αν η οργάνωση εξυπηρετεί το σκοπό του συγγραφέα να παρουσιάσει πειστικά την άποψή του για την πρόταση της εταιρείας Κλάιν.
  • Να σχολιάσετε τον τίτλο του κειμένου. Πιστεύετε ότι είναι κατάλληλος; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. Μπορείτε να προτείνετε έναν άλλο εναλλακτικό τίτλο;
  • Πώς αντιλαμβάνεστε την άποψη του συγγραφέα ότι τα τρία θλιβερά χαρακτηριστικά του νεοελληνικού συντηρισμού είναι η ξενοφοβία, η αρχαιολατρία και ο επαρχιωτισμός;
  • Τι προτείνει ο συγγραφέας στην περίπτωση που κάποιες εμπορικές επιχειρήσεις θέλουν να προωθήσουν την τέχνη και σε ποιο σκεπτικό βασίζεται η πρότασή του; Συμφωνείτε με την πρόταση αυτή;



Τρίτη 1.3.2016

Δοκίμιο_09 Το Άρθρο [σελ. 158]

Δ. Δημητράκος, Γιατί μας συνεπαίρνει το ποδόσφαιρο [σελ. 159]

Η 4η Ενότητα των Θεματικών Κύκλων: Αθλητισμός

Το άρθρο είναι κείμενο που δημοσιεύεται σε εφημερίδα ή σε περιοδικό και στο οποίο, αναπτύσσονται θέματα γενικού ενδιαφέροντος που αφορούν την επικαιρότητα.
Όταν ένα άρθρο δημοσιεύεται στην πρώτη σελίδα των εφημερίδων σημαίνει ότι εκφράζει τη θέση της εφημερίδας για το πιο σημαντικό γεγονός της επικαιρότητας.
Το ύφος του κειμένου είναι συνήθως απλό, ώστε να γίνεται κατανοητό από το ευρύ κοινό.
Κυριαρχεί η αναφορική λειτουργία της γλώσσας

Τα χαρακτηριστικά του άρθρου
  1. Θέμα με επικαιρικό χαρακτήρα
  2. Το ύφος του κειμένου είναι απλό και γίνεται κατανοητό στο ευρύ κοινό
  3. Κυριαρχεί η αναφορική λειτουργία της γλώσσας
  4. Επικρατεί η τριτοπρόσωπη διατύπωση που προσδίδει αντικειμενικότητα
  5. Κινείται στο χώρο της ερμηνευτικής δημοσιογραφίας

Δ. Δημητράκος, Γιατί μας συνεπαίρνει το ποδόσφαιρο [σελ. 159]
Από τις ασκήσεις του βιβλίου για το κείμενο του Δημητράκου:
  • Η σημασία των λέξεων: παγκοσμιοποίηση, ψυχαγωγία, διασκέδαση [σελ. 161]
  • Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι στις μέρες μας η γυναίκα έχει υιοθετήσει αρκετά από τα χαρακτηριστικά που παραδοσιακά αποδίδονται στον άντρα. Ένα τέτοιο χαρακτηριστικό είναι και η επιθετικότητα που εκδηλώνεται σε διάφορους τομείς της ζωής. Συμφωνείτε με την άποψη αυτή; Να αναπτύξετε τις δικές σας απόψεις. [σελ. 161]
  • Συζητήστε τις εμπειρίες σας από διάφορες μορφές ομαδικής ψυχαγωγίας , πχ. από μια συναυλία κλασικής ή σύγχρονης μουσικής, από ένα πανηγύρι, από ένα χορό, από έναν αθλητικό αγώνα κτλ. Ποια μορφή ομαδικής ψυχαγωγίας σας συνεπαίρνει και γιατί; [σελ. 162]

Η 4η Ενότητα των Θεματικών Κύκλων: Αθλητισμός [σελ. 99 κ.ε.]
 Διάβασε στον ακόλουθο σύνδεσμο τις ερωτήσεις:ΕΔΩ


Τρίτη 23.2.2016

Δοκίμιο_08 Στοχαστικό Δοκίμιο

                  Ο. Ελύτη, Η ποίηση πρώτα – πρώτα [σελ. 144-145]

                  E.B. White, Άνοιξη [σελ. 148-151]

                 Αλ. Σβάιτσερ, [Απόσπασμα από δοκίμιο] [σελ. 153-154]

 Δοκίμιο και επιστολή, Εξομολογητικός τόνος στο δοκίμιο [σελ. 146]

  Προτάσεις των μαθητών με κείμενα για Αρχαιότητα, μνημεία, παράδοση....

Δοκίμιο και επιστολή, Εξομολογητικός τόνος στο δοκίμιο [σελ. 146]
Υποστηρίζεται ότι μερικές φορές το δοκίμιο παρουσιάζει κοινά στοιχεία με μια επιστολή. Στην περίπτωση αυτή το δοκίμιο παίρνει το ύφος της συνομιλίας με ένα φίλο, της καθημερινής κουβέντας πάνω σε διάφορα θέματα, όπως περίπου συμβαίνει και σε μια επιστολή. Στο δοκίμιο αυτού του είδους ο δοκιμιογράφος εκφράζεται σε πρώτο ρηματικό πρόσωπο, περιπλανάται ελεύθερα από το ένα θέμα στο άλλο και χαίρεται την ελευθερία του αυτοσχεδιασμού, και ορισμένες φορές ενδέχεται να κάνει μια προσωπική ιδεολογική κατάθεση ή και εξομολόγηση. Με τον τρόπο αυτό αναδύεται μέσα από το κείμενο η προσωπικότητα του δοκιμιογράφου.

Αξιοσημείωτες [για τις εξετάσεις] ερωτήσεις στο κείμενο του Ελύτη [σελ. 146-147]
  • Στο κείμενο του Ελύτη επικρατεί ο μεταφορικός και εικονοπλαστικός λόγος που προσιδιάζει στη λογοτεχνία. Να εντοπίσετε χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτού του λόγου. [σελ. 146]
  • Ποια είναι η κυριολεκτική σημασία μεταφορικών εκφράσεων; [σελ. 146]
  • Στην παράγραφο 5 ο Ελύτης χρησιμοποιεί μια παρομοίωση. [σελ. 146]
  1. Να εντοπίσετε τα δύο σκέλη της παρομοίωσης. Τι παρομοιάζεται/συγκρίνεται με τι;
  2. Να σχολιάσετε τα σύμβολα που χρησιμοποιούνται στο β' σκέλος της παρομοίωσης, π.χ. "σα να βγαινα στα βουνά", προσέχοντας κυρίως τη συνυποδηλωτική σημασία των ρημάτων.
  3. Τι νομίζετε ότι πετυχαίνει ο Ελύτης με τη χρήση της συγκεκριμένης παρομοίωσης;

  • Προσέξτε τη χρήση της άνω τελείας στο κείμενο π.χ. § 1 στ. 7, § 2 στ. 8, §3 στ. 15, § 4 στ. 6, § 5 στ. 1. Συζητήστε τη λειτουργία της άνω τελείας στις παραπάνω περιπτώσεις, λαμβάνοντας υπόψη όσα αναφέρονται στη Γραμματική σχετικά με τη χρήση του συγκεκριμένου σημείου στίξης. [σελ. 147


Προτάσεις των μαθητών με κείμενα για Αρχαιότητα, μνημεία, παράδοση....
...............................................................

Συμμετοχή μαθητών/συνέπεια μόνο 31%




Τετάρτη17.2.2016

Δοκίμιο_07 Κείμενα για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα

Μνημεία και εκπαίδευση [σελ. 135 – 141]

Σχετικές ερωτήσεις της 13ης Ενότητας των Θεματικών Κύκλων


Μερικά ερωτήματα που τα κείμενα αυτά προκαλούν είναι τα παρακάτω:
  1. Με ποιον τρόπο –θα έπρεπε- να προσεγγίζουμε τα μνημεία του τόπου μας; (βλ. Καρούζος σελ. 295-297)
  2. Ποια η ιδιαιτερότητα του Παρθενώνα ως προς τη γλυπτική του διακόσμηση σε σχέση με τους άλλους ελληνικούς ναούς; (βλ. Ανδρόνικο σελ. 298-299)
  3. Με ποιο τρόπο αντιμετωπίζει σήμερα η ελληνική κοινωνία και πολιτεία τα απομεινάρια του πολιτισμού μας; (βλ. Μπουκάλας σε. 304)
  4. Η ελληνική εκπαίδευση προσφέρει την απαραίτητη υποδομή, ώστε τα αρχαία μνημεία, πέρα από «πόροι χρήματος», να είναι και «πόροι μνήμης» για τις νέες γενιές; (βλ. Μπουκάλας σε. 304)
  5. Πώς αντιμετωπίζουν τον τόπο τους οι σύγχρονοι άνθρωποι και πώς οι παλιοί; (βλ. Σκουτέρη σελ. 305-306)
  6. Ποιο το επίπεδο του πολιτισμού με βάση την παραπάνω σύγκριση; ; (βλ. Σκουτέρη σελ. 305-306)
  7. Τι μπορεί να προσφέρει στον σύγχρονο άνθρωπο η επίσκεψη στα ελληνικά μουσεία; ; (βλΑνδρόνικος σελ. 308-309)

Εργασία:
Στο επόμενο μάθημα εντόπισε, μελέτησε και ανακοίνωσε στην τάξη ένα σχετικό κείμενο. Το σύνολο των κειμένων που θα εντοπίσετε θα “δημοσιευθούν” σε ένα αρχείο pdf



Tρίτη 16.2.2016

Δοκίμιο_06  Οι απαντήσεις των ενδεικτικών ερωτήσεων της σελ. 128

                       Δοκίμιο – Ημερολόγιο – Ομιλία – Συνομιλία [σελ. 129 – 134]



Οι απαντήσεις των ενδεικτικών ερωτήσεων (εργασίες μαθητών)

Δοκίμιο και Ημερολόγιο
Επισημαίνεται ότι το δοκίμιο συχνά προσεγγίζει το ημερολόγιο. Τονίζεται, ωστόσο, ότι στην περίπτωση αυτή ο δοκιμιογράφος δεν καταγράφει τις κυριότερες πράξεις της ζωής του, όπως κάνει συνήθως ο ημερολογιογράφος, αλλά παρουσιάζει κυρίως τα συμβάντα της εσωτερικής του ζωής, την ανέλιξη του στοχασμού του, την πνευματική του πορεία. Πρόκειται, δηλαδή, όπως λένε, για "ένα ημερολόγιο που διηγείται την ιστορία ενός πνεύματος εν κινήσει", "το ημερολόγιο της πορείας μιας συνείδησης ανάμεσα στα πρόσωπα και στα πράγματα του καιρού της".

Δοκίμιο και Ομιλία
Ο ίδιος ο Σεφέρης σημειώνει, εξάλλου, για τα δοκίμιά του τα εξής: "τα κείμενα αυτά.... κάποτε παίρνουν τον προσωπικό τόνο του ημερολογίου κάποτε πάλι είναι ομιλίες, δηλαδή σελίδες γραμμένες περισσότερο για να ακουστούν παρά για να διαβαστούν" (Δοκιμές, Πρόλογος β' έκδοση, Ίκαρος 1981 σε. 11).

Δοκίμιο και Συνομιλία
Σαν πρόσκληση σε συνομιλία και συνεργασία με τον αναγνώστη βλέπει το δοκίμιο και ένας άλλος δοκιμιογράφος, ο Π. Χάρης, όπως φαίνεται από το παρακάτω απόσπασμα: "Κλείνω στις σελίδες αυτές μια συζήτηση που, χρόνια τώρα, κάνω με τον εαυτό μου, και καλώ τον αναγνώστη να προσθέσει τις δικές του απορίες, τις δικές του αναζητήσεις και τα δικά του συμπεράσματα... Αυτή άλλωστε η συνομιλία και αυτή η συνεργασία θαρρώ πως είναι το κέντρο του κριτικού και μαζί λογοτεχνικού λόγου, που συνηθίσαμε να τον ονομάζουμε δοκίμιο". Π. Χάρης, "Υπάρχουν θεοί"


Βλ. και Θεματικούς Κύκλους 13η Ενότητα [ Οι ελληνικοί τόποι και τα μνημεία τους]
Διάβασε στον ακόλουθο σύνδεσμο τις ερωτήσεις:ΕΔΩ




Τρίτη 9.2.2016

Δοκίμιο_05 Η οργάνωση του δοκιμίου [σελ. 124]

Σεφέρης Γιώργος, “Πάντα πλήρη θεών” [σελ. 125-128]

Η οργάνωση του δοκιμίου
Το δοκίμιο παρουσιάζει μια ποικιλία μορφών ως προς την οργάνωση. Έτσι άλλα δοκίμια έχουν αυστηρότερη λογική οργάνωση, όπως π.χ. το δοκίμιο του Παπανούτσου "Η τεχνική πρόοδος", ενώ άλλα έχουν πιο ελεύθερη οργάνωση, όπως π.χ. το δοκίμιο του Τερζάκη "Μηχανισμός εξανδραποδισμού" και σε άλλα πάλι η οργάνωση είναι μάλλον συνειρμική, όπως, π.χ. στο δοκίμιο του Σεφέρη "Πάντα πλήρη θεών".
Τα δοκίμια που οργανώνονται λογικά προσεγγίζουν περισσότερο τον επιστημονικό λόγο και έχουν συνήθως αποδεικτικό χαρακτήρα. Ο συγγραφέας εκθέτει στον πρόλογο το θέμα (δηλαδή την προβληματική του), προσπαθώντας να προκαλέσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη και συνεχίζει εκθέτοντας την κατευθυντήρια ή κύρια ιδέα που αποτελεί και τη θέση του πάνω στο θέμα. Στο κύριο μέρος ο συγγραφέας προσκομίζει το υλικό που διαθέτει, για να διασαφηνίσει την κύρια ιδέα ή να αποδείξει τη θέση που διατύπωσε στον πρόλογο. Στον επίλογο παρουσιάζει συμπυκνωμένα ό,τι έχει αποδείξει ή επανεκθέτει την αρχική του θέση. Αν έχει αποδείξει πειστικά το θέμα του, η θέση θα έχει πάρει καινούριο νόημα για τον αναγνώστη.
Τα δοκίμια που έχουν πιο ελεύθερη οργάνωση προσεγγίζουν περισσότερο τη λογοτεχνία και η δομή τους δεν καθορίζεται από τη σχέση απόδειξης ανάμεσα στη θέση του συγγραφέα και την υποστήριξη αυτής της θέσης. Υπάρχει ένα κεντρικό θέμα με το οποίο οι επιμέρους ιδέες συνδέονται περισσότερο ή λιγότερο συνειρμικά. Ο συγγραφέας περιδιαβάζει ελεύθερα στο χώρο των ιδεών. Διαβάζοντας ένα τέτοιο δοκίμιο, προσέχουμε περισσότερο την ύφανση του λόγου παρά τη λογική που διέπει τη δομή του κειμένου ως συνόλου. Με την ανάγνωση ενός τέτοιου δοκιμίου νιώθουμε εμπλουτισμένοι σε ανιχνεύσεις και σε προβληματισμό, χωρίς να έχουμε αναγκαστικά επισημάνει ένα καθαρό διάγραμμά του.

Σεφέρης Γιώργος, “Πάντα πλήρη θεών”
Πρώτη ανάγνωση του δοκιμίου. Εστίαση στις ενδεικτικές ερωτήσεις της σελίδας 128. Σύντομες γραπτές απαντήσεις. Εργασία μαθητών κατά ομάδες.
Οι ενδεικτικές ερωτήσεις:
  1. Τι "δείχνει" το περιστατικό με τη διαφήμιση σύμφωνα με το Σεφέρη (§2);
  2. Σε ποιο συμπέρασμα σχετικά με την εποχή μας καταλήγει ο Σεφέρης με αφόρμηση τη συγκεκριμένη διαφήμιση (§3);
  3. Τι επιδιώκει να δείξει ο Σεφέρης με τα παραδείγματα του Μακρυγιάννη και του Τσελεμπή;
  4. Πού κατά τη γνώμη του "μπορεί να μας φέρει" μια μονομερής γνώση της αρχαίας αρχιτεκτονικής (§8);
  5. Πού οφείλεται, σύμφωνα με το Σεφέρη, η φθορά που υπέστη ο Παρθενώνας (§9);
  6. Με ποιον τρόπο βλέπει τον αρχαίο κόσμο μια κατηγορία ατόμων, (δηλαδή ορισμένοι ξενόγλωσσοι) και πώς ο ίδιος ο Σεφέρης (§11);
  7. Ποια είναι η άποψη ορισμένων μελετητών για τη σχέση των μνημείων με τον περιβάλλοντα χώρο;
  8. Τι πιστεύει ο Σεφέρης για το ίδιο θέμα;


Τρίτη 26.1.2016

Δοκίμιο_04 Η γλώσσα του δοκιμίου [σελ. 124]

Ε. Π. Παπανούτσος, Η τεχνική πρόοδος [σελ. 118-121]

Η γλώσσα του δοκιμίου - σε αντίθεση με τη γλώσσα της ποίησης ή της αφηγηματικής πεζογραφίας - υπακούει σε εντολές μιας λογιότερης γραμματικής, της γραμματικής που διέπει γενικά τον επιστημονικό ή το στοχαστικό λόγο. Πράγματι εύκολα μπορεί κανείς να επισημάνει διάφορες τεχνικές ομαλής ή φυσικής μετάβασης και συνοχής (π.χ. τη χρήση συνεκτικών μορίων και εκφράσεων, φράσεις - γέφυρες κτλ). Μπορεί ακόμη να ξεχωρίσει άλλα εκφραστικά μέσα, που χαρακτηρίζουν έναν περισσότερο επιστημονικό λόγο, π.χ. μόρια και εκφράσεις που φανερώνουν μια στάση του συγγραφέα απέναντι στο θέμα (π.χ. πιθανώς, ενδεχομένως, βεβαίως κτλ) ή φανερώνουν την οπτική του γωνία για τα γραφόμενα (π.χ. επιρρήματα του τύπου "κοινωνικά", "πολιτικά", "νομικά" κτλ). Ως προς τη σύνταξη έχει κανείς να προσέξει την περισσότερο σύνθετη δομή των προτάσεων (κάτι που επιτυγχάνεται με τη μεγαλύτερη χρήση του υποτακτικού λόγου σε αντίθεση με τον παρατατικό λόγο), ενώ, από την άλλη πλευρά ο μέσος αναγνώστης οφείλει να εξοικειωθεί και με το σε μεγάλη έκταση αφηρημένο λεξιλόγιο του δοκιμίου. Παράλληλα, ωστόσο, διακρίνουμε συχνά στο δοκίμιο κάποια προφορικότητα στην έκφραση και κάποια οικειότητα στο ύφος, χαρακτηριστικά που οφείλονται στη διάθεση του δοκιμιογράφου να επικοινωνήσει άμεσα με τον αναγνώστη. Η συχνότητα, πάντως, με την οποία παρουσιάζονται τα παραπάνω γενικά χαρακτηριστικά ποικίλλει, ανάλογα με το ύφος που υιοθετεί ο κάθε δοκιμιογράφος. Έτσι, ενώ τα δοκίμια του Παπανούτσου έχουν συνήθως μάλλον επιστημονική, λογοκρατική διατύπωση, τα δοκίμια του Τερζάκη, του Θεοτοκά και του Σεφέρη έχουν συνήθως μια μάλλον λογοτεχνική διατύπωση και στα κείμενά τους αφθονούν οι εικονικές και μεταφορικές εκφράσεις. (Θ. Νάκας), (διασκευή)


Το θέμα του δοκιμίου: Η αξία της “υλικής προόδου”, των κατακτήσεων της επιστήμης και της τεχνικής.
Οι σχετικές ερωτήσεις της σελίδας 121. Επισήμανση των:
  • Ένα από τα μέσα πειθούς που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στην 4η παράγραφο είναι η ειρωνεία. Εντοπίστε κάποιο σχετικό παράδειγμα.
  • Το περιεχόμενο της φράσης “αναγκαία, αλλά όχι επαρκής συνθήκη για την πρόοδο του ανθρώπου”.
  • Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στην "ευημερία" και στην "ευμάρεια" σύμφωνα με τον Παπανούτσο;
Βλ. και Θεματικούς Κύκλους 16η Ενότητα [ Επιστήμη - Τεχνολογία]
Διάβασε στον ακόλουθο σύνδεσμο τις ερωτήσεις:ΕΔΩ



Πέμπτη 21.1.2016

Δοκίμιο_03 Η Πειθώ στο δοκίμιο [σελ. 112]

Άγγελος Τερζάκης, Μηχανισμός του εξανδραποδισμού [σελ. 113 – 117]


Η Πειθώ στο δοκίμιο
Η πειθώ στο δοκίμιο δεν αποτελεί μια προσπάθεια εύκολου και άμεσου επηρεασμού του αναγνώστη/ακροατή, όπως συμβαίνει συνήθως, στη ρητορική (πολιτική, εκκλησιαστική ή άλλη). Το δοκίμιο, όπως υποστηρίζει ο Γ. Δάλλας, έχει σαν πρώτο και τελικό στόχο να βαθαίνει τη δυνατότητα του προβληματισμού μας. Με αυτή την έννοια μπορούμε να πούμε ότι το δοκίμιο είναι ένα είδος διδακτικό. Όταν λέμε ότι το δοκίμιο μας διδάσκει, εννοούμε ότι μας ενημερώνει, μας πληροφορεί, πλουτίζει τις γνώσεις μας, οξύνει την κρίση μας, καλλιεργεί την ευαισθησία μας. Επομένως δεν πρέπει να εξομοιώνουμε ένα δοκίμιο, π.χ. του Παπανούτσου ή του Σεφέρη, με μια διδασκαλία ή διδαχή, π.χ. του Μηνιάτη ή του Κοσμά του Αιτωλού, στις οποίες υπάρχει μια καθαρά σωφρονιστική πρόθεση. Όχι μόνο ο διδακτισμός αλλά και ο δογματισμός φαίνεται ότι δεν ταιριάζει στο δοκίμιο. Ο ίδιος ο όρος "δοκίμιο/δοκιμές" σημαίνει ότι τίποτα δεν είναι τετελεσμένο, αλλά ότι όλα βρίσκονται σε εξέλιξη, πράγμα που αποκλείει κάθε δογματισμό και επιτρέπει αλλαγή στις κατευθύνσεις και τις απόψεις μας. Επομένως, όχι οριστικά συμπεράσματα αλλά προβληματισμοί, στοχασμοί, θέσεις και στάσεις, που όχι μόνο δεν εξαντλούν το θέμα αλλά και ενδέχεται αργότερα να μεταβληθούν αποτελούν συνήθως την ύλη του δοκιμίου.

Άγγελος Τερζάκης, Μηχανισμός του εξανδραποδισμού
  • Το περιεχόμενο του όρου “εξανδραποδισμός”
  • Με ποιο τρόπο “λειτουργεί” ο μηχανισμός του εξανδραποδισμού;
  • Βλ. και Θεματικούς Κύκλους 17ηΕνότητα [ Ο πόθος της ελευθερίας και η δύναμη ή ο πόθος της εξουσίας και η δύναμη της ελευθερίας]
  • Ο Τερζάκης χρησιμοποιεί μεταφορικό, εικονοκλαστικό λόγο στο κείμενο του.
    Να εντοπίσετε στο κείμενο κάποια παραδείγματα. Τι πετυχαίνει ο συγγραφέας με τη χρήση του μεταφορικού λόγου και των εικόνων; Ποια συναισθήματα προκαλεί στον αναγνώστη;



Τετάρτη 20. 1.2016 
Δοκίμιο_02 Ε.Π. Παπανούτσος. Η δύναμη της μάζας [σελ. 107 – 111]

Θέμα του η επίδραση της κοινής γνώμης στη ζωή του ανθρώπου και η δύναμη (ή: η αδυναμία) της αντίστασης του ατόμου απεναντι στη δύναμη της μάζας/της κοινής γνώμης.

Προσέξτε τις παρακάτω ερωτήσεις της σελίδας 111
  • Ο συγγραφέας αρχίζει την παράγραφο 1 και την παράγραφο 6 με ένα ερώτημα. Τι πετυχαίνει, κατά τη γνώμη σας, με την τεχνική των ερωτήσεων στην κάθε περίπτωση;
  • Σχολιάστε τη χρήση παρενθέσεων στην πρώτη παράγραφο.
  • "Δεν είμαστε τόσο ελεύθεροι να σχηματίζουμε τις εντυπώσεις, τις πεποιθήσεις, το πρόγραμμα των επιδιώξεών μας, όσο νομίζουμε". Να σχολιάσετε την επιλογή του α' πληθυντικού προσώπου από το συγγραφέα.
  • "Βλέπω με τα δικά μου μάτια... δε μου την υπέβαλαν άλλοι". Σε τι νομίζετε ότι αποσκοπεί ο συγγραφέας με τη χρήση του ευθέος λόγου στο σημείο αυτό;
Εργασία:
Να εντοπίσετε ένα κείμενο για την κοινή γνώμη και την επίδρασή της στον σύγχρονο άνθρωπο [Στο διαδίκτυο ή σε έντυπα]



Τετάρτη 13. 1.2016 
Δοκίμιο_01 Εισαγωγή στο ΔΟΚΙΜΙΟ [σελ. 101 – 106]

Τι δεν είναι το δοκίμιο;
Τι τελικά είναι το δοκίμιο:
Το δοκίμιο (γαλλικά essai και αγγλικά essay: προσπάθεια, δοκιμή) είναι ένα είδος πεζού λόγου με μέση συνήθως έκταση, σε αντιδιαστολή προς τις τυπικές, πλήρεις και εξαντλητικές μελέτες. Ο δοκιμιογράφος άλλοτε εκφράζει τις παρατηρήσεις, τις σκέψεις και τα συναισθήματά του για τη ζωή ή περιπλανιέται ελεύθερα στο χώρο των ιδεών, που προέρχονται από τα γενικότερα πνευματικά του εφόδια και από τη διανοητική και αισθητική του καλλιέργεια, και άλλοτε προσπαθεί να αναλύσει και να ερμηνεύσει, εκλαϊκεύοντας πολλές φορές, θέματα αισθητικής, ηθικής, κοινωνικής, πολιτικής κτλ. τάξης, ακόμη και επιστημονικά, με σκοπό να πληροφορήσει, να διδάξει, να τέρψει και ενδεχομένως να πείσει.
Οι ιδιότητες αυτές του δοκιμίου και η ποικιλία των μορφών του δείχνουν πόσο ρευστά είναι τα όριά του και πόσο επισφαλής κάθε προσπάθεια να περιχαρακωθεί μέσα σε έναν ορισμό. Το βέβαιο είναι ότι έχει ασαφή χαρακτήρα και άλλοτε προσεγγίζει τη λογοτεχνία και άλλοτε την επιστήμη ή τη φιλοσοφία.

Δεν υπάρχουν σχόλια: