Εθνική παιδεία

 Ο ρόλος της παιδείας στην εθνική άμυνα

Γ. Μπαμπινιώτης, εφ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 7.1.2001

Η έννοια της «εθνικής άμυνας» είναι μια σύνθετη έννοια που περιλαμβάνει κάθε μορφή υπεράσπισης ενός έθνους έναντι επιβουλών και διεκδικήσεων που ­ άμεσα ή έμμεσα ­ απειλούν την ύπαρξη, την επιβίωση και την ακεραιότητά του. Κάθε αντίσταση και αγώνας, ένοπλος ή ηθικός, εναντίον έμπρακτης ή επαπειλούμενης αμφισβήτησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων, της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας ενός έθνους συνιστά την εθνική άμυνα.

Δεν είναι δε τυχαίο ότι η έννοια της άμυνας έχει συνδεθεί με την έννοια τού έθνους (μιλούμε για εθνική άμυνα), αφού η άμυνα αναλαμβάνεται και ασκείται κυρίως από τις ένοπλες δυνάμεις μιας χώρας, για να διαφυλαχθούν τα ιερά και τα όσια τα οποία συνιστούν ένα έθνος: η πατρίδα, η θρησκεία, η οικογένεια, οι θεσμοί, η ελευθερία, η δημοκρατία, η παιδεία, ο πολιτισμός. Η εθνική άμυνα απλώνεται και σκεπάζει όλα όσα ενσαρκώνει ο ιστορικός βίος ενός έθνους, η εθνική του υπόσταση, η ταυτότητά του ως έθνους. Γι' αυτό και η άμυνα τού έθνους, η εθνική του άμυνα, έχει μεν ως επίκεντρο και ως αιχμή το ένοπλο τμήμα της εθνικής άμυνας, τις Ένοπλες Δυνάμεις, αλλά επεκτείνεται και σε μια ηθική και πνευματική άμυνα η οποία περιβάλλει, συμπληρώνει και εμπνέει την εθνική άμυνα. Αυτή τη μορφή εθνικής άμυνας υπαγορεύει η εθνική συνείδηση, ό,τι ενώνει όλους τους πολίτες: η κοινή πατρίδα, η κοινή καταγωγή, η κοινή γλώσσα, η κοινή πίστη, η κοινή ιστορία, τα κοινά ήθη και έθιμα, η κοινή νοοτροπία, οι κοινές αξίες, ο κοινός πολιτισμός. Ό,τι με μια λέξη, στην περίπτωση της Ελλάδος, θα μπορούσε να ονομασθεί ελληνική παιδεία και ελληνική συνείδηση.

Η προσφορά ελληνικής παιδείας στους νέους και η καλλιέργεια στις ψυχές τους ελληνικής συνείδησης συνιστά την εθνική μας παιδεία. Δεν νοείται δε εθνική άμυνα που δεν πηγάζει, δεν τροφοδοτείται και δεν εμπνέεται από μια εθνική παιδεία, από μια παιδεία που αποσκοπεί στην καλλιέργεια της προσωπικότητας τού παιδιού, ώστε να αποτελέσει συνειδητό και υπεύθυνο πολίτη μιας ελεύθερης και δημοκρατικής χώρας, της οποίας την ανεξαρτησία, την ακεραιότητα και τους δημοκρατικούς θεσμούς να αισθάνεται από μόνος του την ανάγκη και να θεωρεί τιμή του να υπερασπίσει, αν και όποτε χρειαστεί.

Η εθνική άμυνα με τις Ένοπλες Δυνάμεις, με το στράτευμα και τη στράτευση, προετοιμάζει τους πολίτες να υπερασπισθούν την πατρίδα με τα όπλα. Η εθνική παιδεία, με την καλλιέργεια τού πνεύματος, τού ήθους και τού φρονήματος των νέων μέσα από την Εκπαίδευση όλων των βαθμίδων, τούς προετοιμάζει ηθικά και πνευματικά να καταλάβουν τί σημαίνει υπεράσπιση της πατρίδας, ποιες αξίες και ποια ιδανικά έχουν χρέος να υπερασπίσουν όταν χρειαστεί να πολεμήσουν, και γιατί πρέπει ­ έστω και με κίνδυνο της ζωής τους ­ να αγωνιστούν γι' αυτά. Ο σκοπός της εθνικής παιδείας, δηλ. της παιδείας που παρέχεται στη σχολική εκπαίδευση, είναι διττός: α) να διδάξει γνώσεις, να εφοδιάσει δηλ. τους μαθητές με πληροφορίες σε διάφορους κλάδους τού επιστητού και να αναπτύξει τη γνωστική και νοητική δύναμη τού νέου, ώστε να ενεργεί και να σκέπτεται σωστά και δημιουργικά· β) (που ενδιαφέρει το θέμα μας) να καλλιεργήσει την ψυχή και το πνεύμα τού νέου, να τού εμπνεύσει αξίες και ιδανικά, να τού δώσει αρχές, να τού δείξει μορφές συμπεριφοράς και αυτοπειθαρχίας, να τού ξυπνήσει ευαισθησίες ηθικές, κοινωνικές και ανθρωπιστικές. Ειδικότερα, έργο της εθνικής παιδείας είναι να μυήσει τον νέο στη γλώσσα, στην ιστορία και στις παραδόσεις της πατρίδας του, στην πίστη, στις τέχνες και στα γράμματα και, γενικότερα, στον πολιτισμό, που προσδιορίζει την εθνική του ταυτότητα, την εθνική φυσιογνωμία της χώρας του και την εθνική ιδιοπροσωπία του λαού στον οποίον ανήκει. Και ο μεν στόχος της γνωστικής και νοητικής ανάπτυξης επιτυγχάνεται κυρίως με τα γνωστικά μαθήματα (μαθηματικά, φυσική, χημεία, βιολογία, πληροφορική κ.λπ.), ενώ ο στόχος της πνευματικής και εθνικής γενικότερα καλλιέργειας και αγωγής επιτυγχάνεται κυρίως με τα εθνικά λεγόμενα μαθήματα (γλώσσα, ιστορία, λογοτεχνία, θρησκευτικά, γεωγραφία, πολιτισμός, παραδόσεις κ.λπ.). Στους δασκάλους της πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης και στους καθηγητές της δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, ιδίως τους φιλολόγους, εμπιστεύεται η Πολιτεία, η κοινωνία και το έθνος ολόκληρο την εθνική παιδεία των νέων, την εθνική εκπαίδευση των αυριανών πολιτών του. Αυτό και μόνο δείχνει τί βαρύτητα δίδεται στο Σχολείο και τί βάρος εναποτίθεται στους ώμους των εκπαιδευτικών, των δασκάλων των Σχολείων μιας χώρας, των ανθρώπων που θα οδηγήσουν εξ απαλών ονύχων τους νέους να αποκτήσουν εθνική συνείδηση. Γι' αυτό και ο ρόλος του δασκάλου ­ του αληθινού δασκάλου και όχι του απλού διδάσκοντος ­ σφραγίζει την εθνική Παιδεία και προσδιορίζεται ως λειτούργημα. Γι' αυτό και ο ρόλος των Πανεπιστημίων που καταρτίζουν τους δασκάλους και των δύο βαθμίδων της Παιδείας είναι ιδιαίτερα σημαντικός, καθοριστικός θα έλεγα της εθνικής παιδείας. Γι' αυτό και είναι πολύ μεγάλη η ευθύνη της Πολιτείας, η οποία επιλέγει, καταρτίζει, οργανώνει και ελέγχει το σύστημα λειτουργίας της εθνικής παιδείας. Εθνική Παιδεία και Εθνική Άμυνα, άρρηκτα συνδεδεμένες μεταξύ τους, αφού δεν μπορεί να υπάρξει η μία χωρίς την άλλη, συνιστούν τον κορμό της εθνικής πολιτικής μιας χώρας και βασική προϋπόθεση για την εθνική της ανεξαρτησία, εδαφική και πνευματική.

Οι όροι: 

 Πηγή: Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών

εθνικός -ή -ό: I1.που ανήκει ή αναφέρεται στο έθνος: ~ πολιτισμός. Εθνικές παραδόσεις. Εθνική κληρονομιά. Εθνικά ιδεώδη. Εθνική συνείδηση. Εθνικό φρόνημα. Εθνικά προβλήματα. Εθνικό συμφέρον. Εθνική πολιτική. ~ κίνδυνος. Εθνική ιστορία / ανεξαρτησία / επέτειος. Εθνική γλώσσα. Εθνικές λογοτεχνίες. ~ ύμνος. Εθνικά σύμβολα. || Εθνικά κράτη, που συγκροτούνται με βάση την έννοια του έθνους. || συχνά για να τονιστεί ο πανεθνικός του χαρακτήρας: Εθνική Aντίσταση. Εθνική επανάσταση. Εθνικοί αγώνες. || που προσφέρει στο έθνος, στην ύπαρξή του, στην ανάπτυξή του κτλ.: Εθνική δράση / έργο / πολιτική. || (για πρόσ.): Εθνικοί ήρωες / ηγέτες / ευεργέτες. ~ ποιητής. 2. που ανήκει ή αναφέρεται στο κράτος, στην εθνική κοινότητα με κοινή πολιτική έκφραση· (πρβ. κρατικός): Εθνική οικονομία / άμυνα. ~ στρατός / πλούτος. || που είναι, γίνεται σε όλη την επικράτεια (σε αντιδιαστολή συνήθ. προς τα τοπικός, επαρχιακός): Εθνικές εκλογές. ~ δρόμος. Εθνική οδός. Εθνικό επαρχιακό δίκτυο. Εθνικό ποτό / φαγητό. || Εθνική (αθλητική) ομάδα και ως ουσ. η Εθνική: Πότε παίζει η Εθνική με τη Γαλλία; (έκφρ.) φόρεσε τη φανέλα* της Εθνικής. || Εθνική συνέλευση / κυβέρνηση / νομοθεσία. Εθνική αντιπροσωπεία / βουλή. Εθνικό λαχείο και ως ουσ. το εθνικό. || σε ονομασίες οργανισμών, ιδρυμάτων κτλ.: Εθνικό Θέατρο και ως ουσ. το Εθνικό. Εθνική Bιβλιοθήκη. II1. (γραμμ.) εθνικά ονόματα και ως ουσ. τα εθνικά, οι λέξεις που δηλώνουν τον κάτοικο ενός τόπου (χώρας, πόλης κτλ.) ή αυτόν που κατάγεται από αυτό τον τόπο. 2. (ιστ. και εκκλ., ως ουσ.) ο εθνικός, ονομασία των ειδωλολατρών κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες. εθνικά & (λόγ.) εθνικώς ΕΠIΡΡ.

εθνικισμός ο 1.η απόλυτη και με πάθος προσήλωση των ατόμων στο έθνος τους, η οποία φτάνει ως την περιφρόνηση και την εχθρότητα προς άλλα έθνη· (πρβ. σοβινισμός): Aκραίος / επιθετικός ~. Φαινόμενα / εκδηλώσεις εθνικισμού. H έξαρση του εθνικισμού στις γειτονικές χώρες απειλεί την ασφάλεια και την ειρήνη της περιοχής. 2. η άποψη που ενθαρρύνει την έκφραση και την καλλιέργεια της εθνικής συνείδησης· η αφοσίωση των ατόμων στο έθνος στο οποίο ανήκουν, χωρίς όμως καμία διάθεση υποτίμησης ή περιφρόνησης άλλου έθνους· εθνισμός, πατριωτισμός. 3. (ιστ.) η πολιτική άποψη και κίνηση, που εκδηλώθηκε κατά το 19ο κυρίως αι. και αναγνώριζε και αποδεχόταν τις εθνικές διαφορές και ιδιομορφίες ως βάση για τη σύσταση και λειτουργία των πολιτικών κοινοτήτων: Στα τέλη του 19ου αι., το κίνημα του εθνικισμού άρχισε να χάνει το φιλελεύθερο και διεθνιστικό του χαρακτήρα, και να γίνεται συντηρητικότερο ακόμη και αντιδραστικό.

εθνισμός ο: η άποψη που ενθαρρύνει την έκφραση και την καλλιέργεια της εθνικής συνείδησης και παράλληλα αναγνωρίζει και σέβεται τις εθνικές διαφορές· η απόλυτη πίστη και αφοσίωση κάποιου στα ιδεώδη του έθνους στο οποίο ανήκει, χωρίς καμία διάθεση περιφρόνησης ή υποτίμησης των ιδεωδών άλλου έθνους· (πρβ. πατριωτισμός, εθνικισμός).